Limity krajowych związków sportowych względem sportowców spoza UE w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Jakiś czas temu zwrócono się do nas z pytaniem czy prawo unijne stoi w sprzeczności z przepisami niektórych krajowych związków sportowych, wprowadzającymi ograniczenia, co do liczby zawodników spoza Unii Europejskiej, którzy mogą być jednocześnie obecni na boisku w trakcie rozgrywek ligowych. Dzisiejszy wpis poświęcę na wskazanie okoliczności, które należy brać pod uwagę rozpatrując tego typu zagadnienia.

1. Rys historyczny – limity względem sportowców „unijnych”

W pierwszej kolejności zasygnalizuję, że nie budzi obecnie wątpliwości obowiązek jednakowego traktowania sportowców pochodzących z różnych państw członkowskich na terytorium UE. Kwestia ta została rozstrzygnięta orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z dnia 15 grudnia 1995 r. o sygnaturze C-415/93. Zasady  płynące z owego wyroku znane są środowisku sportowemu jako „Prawo Bosmana”.

Jedynie króciutko przypomnę dwie kluczowe dla sportowców tezy płynące ze wspomnianego orzeczenia:

• 48 [39] TWE (obecnie art. 45 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej – przyp. K.M.) zabrania stosowania zasad ustanowionych przez stowarzyszenia sportowe, na mocy których piłkarz zawodowy, będący obywatelem innego państwa członkowskiego, nie może, po wygaśnięciu kontraktu z dotychczasowym klubem, zostać zatrudnionym przez klub z innego państwa członkowskiego, dopóki klub ten nie zapłaci poprzedniemu klubowi opłaty za transfer, wyszkolenie i rozwój tego zawodnika.

• 48 [39] TWE (obecnie art. 45 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej [TFUE] – przyp. K.M.) wyklucza zastosowanie przepisów ustanowionych przez związki sportowe, na mocy których w meczach organizowanych pod ich auspicjami, kluby piłkarskie mogą wystawić tylko ograniczoną liczbę graczy zawodowych, posiadających obywatelstwo innego państwa członkowskiego. Tego rodzaju przepisy, pomimo że nie różnią się od reguł transferowych obowiązujących w umowach zawieranych w obrębie tego samego państwa członkowskiego, mogą ograniczać swobodę poruszania się pracowników, którzy chcieliby podjąć pracę w innym państwie członkowskim, uniemożliwiając im lub zniechęcając ich do opuszczania dotychczasowego klubu po wygaśnięciu umowy o pracę. (…)

Z punktu widzenia postawionego pytania, istotne znaczenie będzie miała szczególnie druga teza i wspomniany w niej art. 45 TFUE, a konkretnie ust. 1 oraz ust. 2[1].

Artykuł 45. TFUE

1. Zapewnia się swobodę przepływu pracowników wewnątrz Unii.
2. Swoboda ta obejmuje zniesienie wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami Państw Członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.

Rozwinięciem przytoczonego przepisu w ocenie TSUE był art. 4 Rozporządzenia Rady nr 1612/68 z 15.10.1968 r. o swobodnym przepływie pracowników wewnątrz Wspólnoty (Dz. Urz. ESE 1968(II), s. 475), na mocy którego przepisów ustaw, rozporządzeń oraz decyzji administracyjnych wydawanych przez państwa członkowskie, które za pomocą limitów liczbowych lub procentowych ograniczają zatrudnianie obcokrajowców w jakimkolwiek przedsiębiorstwie, zawodzie lub regionie bądź na szczeblu krajowym, nie stosuje się do obywateli innych państw członkowskich. Obecnie analogiczna norma znajduje się w art. 4 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 492/2011 w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Unii.

Artykuł 4

1. Przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne państw członkowskich, które ograniczają liczbowo lub procentowo zatrudnienie cudzoziemców w przedsiębiorstwie, branży, regionie lub w skali kraju, nie mają zastosowania do obywateli innych państw członkowskich.

W konsekwencji, traktowanie w sposób odmienny sportowców z innych państw członkowskich niż zawodnika z państwa „goszczącego” w ocenie TSUE ma charakter dyskryminujący i niezgodny z prawem unijnym.

2. Limity względem sportowców spoza UE

Spostrzegawczy czytelnicy zauważą jednak, że w przytoczonych w pkt 1 fragmentach, a także orzeczeniu TSUE w sprawie J. M. Bosmana zakaz dyskryminacji odnosi się do sportowców unijnych.

To prawda.  

Z tego względu krajowe związki sportowe wprowadzają niekiedy w ramach swoich regulacji sportowo-organizacyjnych pewnego rodzaju limity względem osób spoza wspólnoty. Przykładem może być tu chociażby Polski Związek Piłki Nożnej, który tego rodzaju ograniczenia wdrożył poprzez „Uchwałę nr XI/200 z dnia 7 grudnia 2018 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie określenia liczby zawodników cudzoziemców spoza obszaru Unii Europejskiej występujących w meczach piłki nożnej w sezonie 2019/2020 i następnych”.

W uchwale tej PZPN przewidział, że do każdego klubu może być potwierdzonych i uprawnionych dowolna liczba zawodników – cudzoziemców spoza obszaru UE, przy czym w każdym meczu mistrzowskim lub pucharowym może występować równocześnie na boisku ograniczona liczba takich zawodników w zależności od klasy rozgrywkowej. Z kolei jako „cudzoziemca spoza obszaru UE”, PZPN na podstawie ww uchwały uważa zawodnika posiadającego obywatelstwo inne niż kraju członka UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu.

Stosując jednak tego typu ograniczenia warto pamiętać, że niekiedy zastosowanie znajdą wyjątki wynikające z umów międzynarodowych zawieranych z państwem „trzecim” - albo przez Unię Europejską, albo bezpośrednio przez państwo, którego związek sportowy zdecydował się na takie rozwiązanie.

A. Igor Simutenkov przeciwko Hiszpańskiemu Ministerstwu Edukacji i Kultury oraz Hiszpańskiej Federacji Piłkarskiej (Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 12 kwietnia 2005 r., sygn. akt C-265/03).

W dniu 24 czerwca 1994 r., na Korfu została podpisana umowa o partnerstwie i współpracy między Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z jednej strony, a Federacją Rosyjską, z drugiej strony (dalej także jako: Umowa z Federacją Rosyjską). Umowa ta została zatwierdzona decyzją Rady i Komisji 97/800/EWWiS, WE, Euratom z dnia 30 października 1997 r. Na podstawie art. 23 ust. 1 wyżej wymienionej Umowy:

1. Z zastrzeżeniem przepisów ustawowych, warunków i procedur stosowanych w każdym Państwie Członkowskim, Wspólnota oraz jej Państwa Członkowskie zapewniają, że traktowanie przyznane obywatelom rosyjskim, legalnie zatrudnionym na terytorium Państwa Członkowskiego jest wolne od wszelkiej dyskryminacji ze względu na obywatelstwo, w odniesieniu do warunków pracy, wynagrodzenia lub zwolnienia, w porównaniu z jego własnymi obywatelami.

W styczniu 2001 r. Igor Simutenkov, zatrudniony legalnie przez hiszpański klub, za pośrednictwem owego klubu, zwrócił się do hiszpańskiej federacji piłkarskiej z wnioskiem o wymianę jego licencji na licencję zawodnika wspólnotowego, na podstawie Umowy z Federacją Rosyjską. W odpowiedzi hiszpańska federacja piłkarska odrzuciła wniosek powołując się na swoje wewnętrzne regulaminy, wskazując, że licencję zawodnika wspólnotowego może posiadać wyłącznie zawodnik hiszpański lub będący obywatelem państwa członkowskiego lub będący obywatelem państwa należącego do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Do wszystkich innych zawodników należało zaś stosować wg hiszpańskiej federacji piłkarskiej ustalone w przepisach wewnętrznych limity na dany sezon.

Miały się one kształtować następująco:

• Liczba dopuszczalnych licencji na dany sezon
• w pierwszej lidze - pięć licencji w sezonie 2000/2001, cztery w każdym z trzech kolejnych sezonów i trzy w sezonie 2004/2005
• w drugiej lidze cztery licencje w sezonie 2000/2001, trzy w każdym z dwóch kolejnych sezonów i dwie w ostatnim sezonie
• liczba zawodników spoza Wspólnoty, którzy mogą być obsadzani równocześnie w meczu
• w pierwszej lidze - trzech w każdym z pięciu sezonów,
• w drugiej lidze - trzech w każdym z pierwszych dwóch sezonów oraz dwóch w każdym z kolejnych trzech sezonów.

Na skutek zaistniałego sporu pomiędzy zawodnikiem, a federacją, do TSUE zostało skierowane pytanie:

Czy art. 23 ust. 1 Umowy o partnerstwie i współpracy ustanawiającej partnerstwo między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi a Federacją Rosyjską podpisanej na Korfu w dniu 24 czerwca 1994 r. sprzeciwia się stosowaniu przez związek sportowy wobec profesjonalnego sportowca posiadającego obywatelstwo rosyjskie, legalnie zatrudnionego przez hiszpański klub piłki nożnej, taki jak w przypadku skargi w postępowaniu przed sądem krajowym, przepisu, na mocy którego kluby mogą wystawić do gry w zawodach organizowanych na szczeblu krajowym jedynie ograniczoną liczbę zawodników pochodzących z państw trzecich, które nie są stronami Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym?

W uzasadnieniu wyroku C-265/03, TSUE zaznaczył, że tego typu zapisy w umowach łączących UE z państwami trzecimi wywierają skutek bezpośredni i muszą być respektowane przez państwa członkowskie.

Dalsza część wywodu doprowadziła TSUE do wniosku, iż w zakresie, w jakim przepisy sportowe, wpływają w sposób bezpośredni na uczestnictwo w meczach profesjonalnego rosyjskiego zawodnika piłki nożnej, legalnie zatrudnionego zgodnie z krajowymi regulacjami przyjmującego państwa członkowskiego, regulacje takie dotyczą warunków zatrudnienia w rozumieniu art. 23 ust. 1 Umowy.

Z tego względu regulacje te powinny być zestawiane z przedstawionym już w art. 45 TFUE (dotyczącym zakazu dyskryminacji pracowników), który to wyłącza zastosowanie przepisów stanowionych przez związki sportowe, zgodnie z którymi w organizowanych przez nie rozgrywkach kluby sportowe mogą wystawiać jedynie ograniczoną liczbę profesjonalnych zawodników będących obywatelami innych państw członkowskich.

Ostatecznie TSUE doszedł do wniosku, że art. 23 ust. 1 Umowy z Federacją Rosyjską przyznaje pracownikom posiadającym obywatelstwo rosyjskie, legalnie zatrudnionym na terytorium państwa członkowskiego prawo do równego traktowania w odniesieniu do warunków zatrudnienia w tym samym zakresie, co prawo przyznane obywatelom państwa członkowskiego wyrażone w podobny sposób w art. 39 ust. 2 WE (obecnie 45 ust. 2 TFUE). Dlatego wnioski TSUE, które wyprowadzono na skutek wykładni art. 39 ust. 2 WE (obecnie 45 ust. 2 TFUE) można stosować do art. 23 ust. 1 Umowy z Federacją Rosyjską.

B. Sprawa Niemiecki Związek Piłki Ręcznej przeciwko Maros Kolpak (Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 8 maja 2003 r., sygn. akt C-438/00)

Jedynie na marginesie warto wskazać, że sprawa o podobnych okolicznościach faktycznych, związanych z ograniczeniem liczebności zawodników spoza UE podczas oficjalnych meczów, była rozpatrywana także wcześniej przez TSUE - w roku 2003, gdzie stronami był Słowacki bramkarz piłki ręcznej Maros Kolpak oraz Niemiecki Związek Piłki Ręcznej (w momencie powstania sporu Słowacja nie była członkiem UE, natomiast miała zawartą z UE stosowną umowę międzynarodową wyłączającą dyskryminację jej pracowników w UE). W tej sprawie TSUE doszedł do wniosków, które w dużym zakresie służyły następnie za punkt wyjścia w sprawie I. Simutenkova.

***

Reasumując, prawo unijne nie wyłącza bezwzględnie możliwości wprowadzania względem sportowców spoza UE ograniczeń dotyczących liczby zgłoszeń takich zawodników w krajowych związkach sportowych, bądź jednocześnie uczestniczących w oficjalnym meczu. Trzeba jednak każdą sprawę analizować indywidualnie bowiem może okazać się, że na przeszkodzie takim rozwiązaniom stać będą innego rodzaju normy, wynikające chociażby z międzynarodowych traktatów lub porozumień. Pomimo zaś, że w dzisiejszym wpisie przywołane orzecznictwo odnosi się do dyscypliny piłki nożnej, oczywiście zachowuje ono swoją aktualność w odniesieniu do innych dyscyplin.

[1] Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z dnia 25 marca 1957 r. (Dz.U. 2004 Nr 90, poz. 864[2])