Rzecznik generalny TSUE przeciwko Superlidze - FIFA/UEFA nie naruszają prawa konkurencji UE

15 grudnia bieżącego roku rzecznik generalny TSUE Athanasios Rantos wydał opinię w sprawie C‑333/21, czyli sporze Superligi z FIFA i UEFA. Zostały w niej zaproponowane odpowiedzi na pytania prejudycjalne zadane przez madrycki sąd,  rozstrzygający konflikt między organizacjami. Rzecznik wskazał m.in., że UEFA i FIFA nie naruszają swoim działaniem unijnego prawa konkurencji, a także że, kluby mogą tworzyć niezależne od FIFA/UEFA rozgrywki, lecz muszą się liczyć z możliwością nałożenia sankcji przez wskazane federacje. Wypowiedział się także w kwestii wykluczania pojedynczych zawodników.

Tło sporu

18 kwietnia 2021 roku 12 czołowych europejskich klubów ogłosiło projekt corocznych rozgrywek piłkarskich, które miałyby być konkurencją lub w przyszłości zastąpić Ligę Mistrzów UEFA, pod nazwą Europejskiej Superligi. Szefem organizacji został Florentino Perez. Superliga przewidywała następujący format rozgrywek: piętnaście klubów założycielskich miałoby być stałymi uczestnikami rozgrywek, którymi jednocześnie by zarządzały. Dodatkowe pięć drużyn miałoby kwalifikować się corocznie do rozgrywek na podstawie wyników z poprzedniego sezonu.

Z powodu dużego niezadowolenia społecznego oraz licznych nacisków tymczasowo zrezygnowano z zaproponowanego formatu rozgrywek, a 9 z 12 klubów założycielskich (poza FC Barceloną, Realem Madryt oraz Juventusem FC) wycofało się z projektu.

Wskutek zaistniałej sytuacji, European Superleague Company SL (oficjalna nazwa spółki mającej zarządzać rozgrywkami Superligi) złożyła do madryckiego sądu gospodarczego pozew wraz z żądaniem zastosowania środków tymczasowych przeciwko FIFA i UEFA.

Superliga wskazywała, że zachowanie FIFA i UEFA należy uznać za "antykonkurencyjne" i niezgodne z art. 101 i 102 TFUE. Hiszpański sąd rozpatrujący sprawę uznał skargę Superligi za dopuszczalną i zarządził szereg środków zabezpieczających. Miały one zasadniczo na celu zapobieżenie wszelkim zachowaniom FIFA lub UEFA zmierzającym do udaremnienia lub utrudnienia utworzenia rozgrywek Superligi, w szczególności poprzez środki dyscyplinarne lub sankcje polegające na wykluczeniu z rozgrywek organizowanych przez UEFA i FIFA.

Przepisy prawne

Art. 101 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej wskazuje, że:

„1. Niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane są wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą wpływać na handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz rynku wewnętrznego, a w szczególności te, które polegają na:

a) ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji;

b) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub inwestycji;

c) podziale rynków lub źródeł zaopatrzenia;

d) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji;

e) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.

Porozumienia lub decyzje zakazane na mocy niniejszego artykułu są nieważne z mocy prawa.

Jednakże postanowienia ustępu 1 mogą zostać uznane za niemające zastosowania do:

— każdego porozumienia lub kategorii porozumień między przedsiębiorstwami,

— każdej decyzji lub kategorii decyzji związków przedsiębiorstw

które przyczyniają się do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów bądź do popierania postępu technicznego lub gospodarczego, przy zastrzeżeniu dla użytkowników słusznej części zysku, który z tego wynika, oraz bez:

a) nakładania na zainteresowane przedsiębiorstwa ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów;

b) dawania przedsiębiorstwom możliwości eliminowania konkurencji w stosunku do znacznej części danych produktów.”.

Natomiast stosownie do art. 102 TFUE:

„Niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane jest nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na rynku wewnętrznym lub na znacznej jego części, w zakresie, w jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi. Nadużywanie takie może polegać w szczególności na:

a) narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji;

b) ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów;

c) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji;

d) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.”.

Należy wskazać, że pozycję dominująca definiuje się jako „pozycję ekonomiczną przedsiębiorstwa, która umożliwia mu utrudnianie skutecznej konkurencji na rynku właściwym, poprzez możliwość przejawiania zachowań w znacznym stopniu niezależnych od innych konkurentów, klientów, a w końcu także od konsumentów” (27/76 United Brands Company i United Brands Continentaal przeciwko Komisji Rec. z 1978 r., s. 207, pkt 65; sprawa 85/76 Hoffmann-La Roche & Co. przeciwko Komisji Rec. z 1979 r., s. 461, pkt 38.).

Trzeba również przytoczyć fragment treści art. 165 TFUE:

„1. […] Unia przyczynia się do wspierania europejskich przedsięwzięć w zakresie sportu, uwzględniając jego szczególny charakter, jego struktury oparte na zasadzie dobrowolności oraz uwzględniając jego funkcję społeczną i edukacyjną.

2. Działanie Unii zmierza do: […]

— rozwoju europejskiego wymiaru sportu, przez popieranie uczciwości i dostępności we współzawodnictwie sportowym oraz współpracy między podmiotami odpowiedzialnymi za sport, jak również przez ochronę integralności fizycznej i psychicznej sportowców, w szczególności tych najmłodszych.

3. Unia i Państwa Członkowskie sprzyjają współpracy z państwami trzecimi oraz z organizacjami międzynarodowymi właściwymi w dziedzinie edukacji i sportu, zwłaszcza z Radą Europy. […].

Pytania prejudycjalne i opinia rzecznika generalnego

Hiszpański sąd stwierdził, że na rynku organizacji i marketingu rozgrywek piłkarskich w Europie oraz eksploatacji różnych związanych z nimi praw, FIFA i UEFA posiadają monopol lub co najmniej pozycję dominującą. Jednocześnie sąd powziął wątpliwości w zakresie zgodności z prawem Unii niektórych postanowień statutów FIFA i UEFA oraz gróźb nałożenia sankcji wydanych przez te federacje w świetle, po pierwsze, zakazu nadużywania pozycji dominującej ustanowionego w art. 102 TFUE, po drugie, zakazu antykonkurencyjnych porozumień, decyzji i uzgodnionych praktyk, o którym mowa w art. 101 TFUE, i po trzecie, różnych podstawowych swobód zagwarantowanych w TFUE, argumentując, że mogą one zostać wykorzystane w celu osłabienia każdej potencjalnej konkurencyjnej inicjatywy prywatnej w dziedzinie rozgrywek piłkarskich.

W związku z powyższym sąd w Madrycie zawiesił postępowanie i skierował do TSUE 6 pytań prejudycjalnych dotyczących zgodności działań UEFA i FIFA z prawem UE.

W swojej opinii rzecznik generalny zaproponował treść odpowiedzi na zadane pytania.

W kwestii nadużywania pozycji dominującej przez FIFA/UEFA wskazał on, że przedsiębiorca posiadający pozycję dominującą, który posiada lub kontroluje istotną, niezbędną infrastrukturę, może zostać zmuszony do współpracy ze swoimi konkurentami poprzez udzielenie im dostępu do tej infrastruktury bez jakiejkolwiek dyskryminacji. W wyroku w sprawie Bronner Trybunał uznał, że aby odmowa udzielenia przez przedsiębiorstwo zajmujące pozycję dominującą dostępu do infrastruktury lub usług może stanowić nadużycie w rozumieniu art. 102 TFUE. Jednocześnie rzecznik zaznaczył, że w jego przekonaniu „ekosystem FIFA/UEFA” nie stanowi niezbędnej infrastruktury do prowadzenia rozgrywek piłkarskich, gdyż nie ma żadnych przeszkód prawnych, które mogłyby uniemożliwić klubom uczestniczącym w Superlidze utworzenie i swobodną organizację własnych rozgrywek, poza ekosystemem UEFA i FIFA. Zgoda tych federacji jest zatem wymagana jedynie w zakresie, w jakim kluby Superligi chcą pozostać stowarzyszone z UEFA i nadal uczestniczyć w organizowanych przez nią rozgrywkach piłkarskich.

Poza tym, w opinii zostało zaproponowane, aby Trybunał uznał, że art. 101 i 102 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie zabraniają one FIFA/UEFA i podmiotom z nimi związanym nakładania sankcji na kluby zrzeszone w tych federacjach, gdy kluby te uczestniczą w projektach konkurencyjnych dla UEFA/FIFA, czyli np. w Superlidze. Jednakże sankcje polegające na indywidualnych wykluczeniach zawodników, którzy nie są zaangażowani w sporny projekt są nieproporcjonalne, w szczególności w odniesieniu do ich wykluczenia z reprezentacji narodowych.

Jednocześnie w opinii rzecznika proponowany przez Superligę rozdział struktur organizatora i regulatora rozgrywek należy ocenić pozytywnie, gdyż zlikwidowałby on potencjalne konflikty interesów. Jednakże nie jest to jedyne możliwe rozwiązanie i UEFA/FIFA mogą jednocześnie pełnić rolę i organizatora, i regulatora rozgrywek, w zakresie w jakim zasady dotyczące funkcjonowania wskazanych federacji w kwestii organizacji rozgrywek będą niedyskryminacyjne i transparentne.

Wymaga zaznaczenia, że rzecznik nie wykluczył, że przepisy statutów FIFA/UEFA zastrzegające wyłączność praw do organizacji rozgrywek europejskich mogą kwalifikować się jako przyczyniające się do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów bądź do popierania postępu technicznego lub gospodarczego w rozumieniu art. 101 ust. 3 TFUE i przez to nie naruszać prawa konkurencji. Ponadto wspomniane postanowienia statutów FIFA/UEFA mogą być dopuszczalne ze względu na fakt, że UEFA wraz ze swoimi rozgrywkami piłkarskimi przyczyniają się do rozwoju europejskiego modelu sportu, o którym mowa w art. 165 TFUE.

Podsumowanie

Rozstrzygnięcia kwestii prawnych zaproponowane przez rzecznika generalnego wydają się być zdecydowanie bardziej korzystne dla FIFA i UEFA, aniżeli dla organizatorów Superligi. W zasadzie wszystkie najistotniejsze argumenty organizatorów nowych rozgrywek zostały w omawianej opinii odrzucone.

Trzeba jednak zaznaczyć, że ostateczną decyzję w sprawie podejmie Trybunał Sprawiedliwości UE, a opinia rzecznika nie ma mocy wiążącej, jednak może ona stanowić sugestię dla składu orzekającego. W większości przypadków Trybunał orzeka zgodnie ze stanowiskiem rzecznika, jednakże nie dzieje się tak zawsze. Rozstrzygnięcie Trybunału w sprawie Superligi zapadnie najwcześniej w marcu 2023 r. Będzie to jedno z najbardziej istotnych orzeczeń dla przyszłości europejskiego futbolu.

Z pełną treścią opinii można zapoznać się tutaj: https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=DCE43A6BCA30ECAF69488056F938769C?text=&docid=270414&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=43133#Footnote81

Źródła:

https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=DCE43A6BCA30ECAF69488056F938769C?text=&docid=270414&pageIndex=0&doclang=EN&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=43133#Footnote81

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52009XC0224(01)&from=CS#ntr3-C_2009045PL.01000701-E0003