Prawo wtórne UE w odniesieniu do działań w dziedzinie sportu

Akty prawa wtórnego UE są tworzone przez instytucje unijne w oparciu o kompetencje przyznane im w TUE i TFUE. Katalog aktów prawa wtórnego jest zawarty w art. 288 TFUE. Zgodnie z nim do katalogu aktów wtórnego prawa UE zalicza się rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Jest to katalog pozbawiony hierarchii źródeł, gdyż zarówno rozporządzenie jak i dyrektywa to formalnie dwa równorzędne rodzaje aktów prawnych. Zawarte w nim są zarówno źródła prawnie wiążące (rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje) oraz źródła prawnie niewiążące (zalecenia i opinie).

Biorąc pod uwagę, iż art. 165 TFUE przyznaje UE kompetencje wspierające, koordynujące i uzupełniające, który wyłącza wprost harmonizację przepisów ustawowych i wykonawczych państw członkowskich w dziedzinie sportu, UE może przyjmować wyłącznie środki zachęcające oraz zalecenia na tej podstawie prawnej. Nie może więc naruszać kompetencji państw członkowskich ani uprawnień organizacji sportowych do regulowania tej dziedziny. W związku z tym, że zarówno dyrektywa jak i rozporządzenie nie są instrumentami realizacji najsłabszego typu kompetencji jakie UE posiada w tym zakresie, nie znajdziemy w prawie unijnym tego rodzaju aktów prawnych odnoszących się bezpośrednio do działalności sportowej. Potwierdza to również fakt, że wyłączoną została wprost harmonizacja przepisów ustawowych i wykonawczych państw członkowskich w tej dziedzinie, który to zakaz powinien być rozumiany jako zakaz wydania dyrektywy harmonizacyjnej, lecz także zakaz wydania rozporządzenia, które zastępowałoby pewne przepisy państw członkowskich. Rozporządzenia oraz dyrektywy regulujące niektóre kwestie odnoszące się do sportu zostały wydane w ramach powiązania sportu z innymi politykami UE takimi jak uznawanie kwalifikacji czy polityka audiowizualna, a w związku z tym w oparciu o inne podstawy prawne niż art. 165 TFUE. Powyższe instrumenty prawa wtórnego regulują jednak również niektóre kwestie szczegółowe o charakterze technicznym odnoszące się do sportu.

Wśród przepisów prawa pochodnego, które pośrednio dotyczą działalności sportowej, należy wskazać przede wszystkim dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych^[1]. Ma ona zastosowanie do wszystkich obywateli UE planujących pracować w zawodzie regulowanym. Przepisy te odnoszą się również do osób prowadzących działalność w sporcie, m.in. do trenerów, instruktorów, menedżerów oraz nauczycieli wychowania fizycznego, o czym rozstrzygnął TSUE w sprawie Heylens^[2] oraz w sprawie Gebhard^[3], w których wypowiedział się na temat uprawnień trenerskich oraz instruktorskich. W dyrektywie Rady UE 91/447/WE^[4] zostały szczegółowo uregulowane przepisy dotyczące kontroli nabywania i posiadania broni palnej, w tym używanej w strzelectwie sportowym, oraz zasad jej przewozu przez granice państw członkowskich w celu uczestnictwa w zawodach sportowych. Przepisy prawa wtórnego określają również zasady uprawiania jeździectwa. W tym zakresie istotne znaczenie ma dyrektywa Rady 90/427/EWG^[5] dotycząca wymogów zootechnicznych i genealogicznych, dyrektywa Rady 2009/156/WE^[6]regulująca warunki ich przemieszczania między państwami członkowskimi oraz ich import z krajów spoza UE oraz dyrektywa 90/428/EWG^[7] dotycząca handlu końmi przeznaczonymi do zawodów i zasad rozgrywania imprez jeździeckich. Ponadto przepisy prawa unijnego określają standardy, którym powinien odpowiadać sprzęt sportowy produkowany w państwach członkowskich UE.^[8]Do sprzętu sportowego zastosowanie ma również dyrektywa 2002/49/WE dotycząca oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, która ma szczególne znaczenie w sporcie żużlowym.^[9]

Sport jest również dziedziną, która nieodłącznie związana jest z polityką audiowizualną. Transmisje widowisk sportowych są aktualnie najprężniej rozwijającą się częścią działalności medialnej, co powoduje, że wiele stacji telewizyjnych wykłada ogromne kwoty na wyłączne prawa do transmisji. W tym zakresie dyrektywa 89/552/EWG^[10] o telewizyjnej działalności nadawczej przewiduje środki dla państw członkowskich umożliwiające ochronę prawa do informacji i zapewnienie szerokiego dostępu widowni do telewizyjnej relacji wydarzeń, które stanowią doniosłe znaczenie dla społeczeństwa. Do tej kategorii wydarzeń zaliczono w dyrektywie Igrzyska Olimpijskie, Puchar Świata i Mistrzostwa Europy w piłce nożnej^[11].

Dodatkowo, sport został uwzględniony w rozporządzeniu nr 1288/2013 jako część programu edukacyjnego Erasmus +, którego jednym z celów jest rozwój europejskiego wymiaru sportu, w szczególnie na poziomie najbliższym obywatelom.^[12] Wreszcie działalność sportowa wiąże się również nieodłącznie z polityką w dziedzinie zdrowia publicznego, a dokładniej walki z dopingiem, który obecnie stanowi szczególne zagrożenie dla sportu nie tylko w UE, lecz także na całym świecie. W tworzeniu polityki antydopingowej poza prawem pierwotnym, gdzie w art. 165 TFUE jest mowa o popieraniu uczciwości we współzawodnictwie sportowym, znaczenie mają również źródła prawa wtórnego. Dyrektywa Rady 65/65/EWG^[13], 75/319/EWG^[14] oraz 75/318/EWG^[15] regulują bowiem zasady stosowania środków medycznych w celach zdrowotnych, co bezpośrednio wiąże się z kwestiami dopingowymi.

Na samym końcu należy przypomnieć, odwołując się do orzecznictwa TSUE, iż sport jest obszarem, który objęty jest prawem unijnym w zakresie, w jakim stanowi ona działalność gospodarczą^[16]. Unijne prawo gospodarcze obejmuje zarówno swobody gospodarcze oraz reguły konkurencji. Jeśli więc dana działalność sportowa wchodzi w zakres stosowania Traktatu, ponieważ jest działalnością gospodarczą, warunki jej wykonywania podlegają wszystkim zobowiązaniom wynikającym z różnych postanowień Traktatu. W szczególności dotyczy to postanowień o swobodnym przepływie pracowników, swobodzie przedsiębiorczości, swobodzie świadczenia usług oraz konkurencji.^[17] W tej sytuacji do sportu zastosowanie będą miały również dyrektywy oraz rozporządzenia odnoszące się do powyższych swobód oraz reguł konkurencji.^[18]Podporządkowanie sportu tym aktom prawnym nie oznacza jednak bezwzględnego i automatycznego egzekwowania wszystkich reguł traktatowych w sytuacji, gdy sport stanowi działalność gospodarczą. Zostało to przesądzone poprzez wprowadzenie artykułu 165 TFUE, w którym wprost jest powiedziane o „uwzględnieniu szczególnego charakteru sportu”, co znaczy że sport musi być uznany za wyjątkowy. Wiąże się to z wyłączeniem w zakresie stosowania ogólnych reguł prawnych określonych zarówno w Traktach jak i w prawie pochodnym. Specyfika sportu jest bowiem przesłanką ograniczenia oddziaływania prawa unijnego na sport, co jednak nie może również uzasadniać generalnego wyłączenia tej dziedziny z zakresu stosowania UE.^[19] W wielu aspektach nie jest on bowiem w stanie funkcjonować zgodnie z podstawowymi założeniami owych dokumentów, jeśli reguły te byłyby stosowane w sposób bezwarunkowy. Ignorowanie specyfiki mogłoby podważyć sens konkurowania czy też wykluczyć niezbędną w sporcie niepewność co do wyników. W przeciwieństwie do wielu innych sfer aktywności gospodarczej w sporcie nie można dążyć do uzyskania jak największego udziału w rynku przez stopniową eliminację rywali, co mogłoby doprowadzić do końca współzawodnictwa.^[20]

[1] Dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, Dz.U.UE L 255 z 30.09.2005.

[2] Sprawa 222/86 Union nationale des entraîneurs et cadres techniques professionnels du football (Unectef) v Georges Heylens and others, ECLI:EU:C:1987:442.

[3] Sprawa C-55/94 Reinhard Gebhard przeciwko Consigliodell'OrdinedegliAvvocati e Procuratori di Milano, ECLI:EU:C:1995:411.

[4] Dyrektywa 91/447/EWG Rady UE z dnia 18 czerwca 1991r. w sprawie kontroli nabywania i posiadania broni, Dz.U.UE L 256 z 13.09.1991r.

[5] Dyrektywa Rady z dnia 26 czerwca 1990 r. w sprawie zootechnicznych i genealogicznych warunków handlu wewnątrzwspólnotowego koniowatymi, Dz.U.UE L 224 z 18.08.1990r.

[6] Dyrektywa Rady 2009/156/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie warunków zdrowotnych zwierząt, regulujących przemieszczanie i przywóz zwierząt z rodziny koniowatych z państw trzecich Tekst mający znaczenie dla EOG, Dz.U.UE L 192 z 23.07.2010r.

[7] Dyrektywa Rady z dnia 26 czerwca 1990 r. w sprawie handlu zwierzętami z rodziny koniowatych przeznaczonymi do udziału w zawodach oraz ustanawiająca warunki udziału w takich zawodach, Dz.U.UE z L 224 z 18.08.1990r.

[8] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej oraz uchylenia dyrektywy Rady 89/686/EWG, Dz.U.UE L 81 z 31.03.2016r.

[9] Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, Dz.U.UE L 189 z 18.07.2002r.

[10] Dyrektywa 89/552/EWG Rady z dnia 2 października 1989r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących wykonywania telewizyjnej działalności transmisyjnej, Dz.U.UE L 298 z 17.10.1989r. w brzmieniu ustalonym dyrektywą 97/36/WE Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 30 czerwca 1997 r., Dz.U.UE L 202 z 30.07.1997r.

[11] Pkt 18 preambuły dyrektywy 89/552/EWG.

[12] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1288/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające „Erasmus+” : unijny program na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu oraz uchylające decyzje nr 1719/2006/WE, 1720/2006/WE i 1298/2008/WE, Dz.U.UE L 347 z 20.12.2013r.

[13] Dyrektywa Rady 65/65/EWG z dnia 26 stycznia 1965r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do leków gotowych (Dz.U.UE L 22 z 9.02.1965r. z późn. zm.

[14] Dyrektywa Rady 75/319/EWG z dnia 7 czerwca 1988 r. w sprawie kontroli i weryfikacji dobrej praktyki laboratoryjnej, Dz.U.UE L 145 z 11.06.1988r. z późn. zm.

[15] Dyrektywa Rady 75/318/EWG z dnia 20 maja 1975r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do norm i protokołów analitycznych, farmakologiczno-toksykologicznych i klinicznych w zakresie kontroli produktów leczniczych, Dz.U.UE L 147 z 9.06.1975r. z późn. zm.

[16] Sprawa 36-74 Walrave, ECLI:EU:C:1974:140, ustęp 4.

[17] Sprawa C-519/04 Meca-Medina, ECLI:EU:C:2006:492, ustęp 28.

[18] Rozporządzenie Rady nr 1612/68 z dnia 15 października 1968r. w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty, Dz.U.UE L 257 z 19.10.1968r.; Dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich, Dz.U.UE L 158 z 30.04.2004r.; Dyrektywa 2006/123/WE  Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym, Dz.U.UE L 376 z 27.12.2006r.; Dyrektywa 2006/54/WE Parlamentu i Rady z dnia 5 lipca 2006r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy, Dz.U.UE L 204 z 26.07.2006r.

[19] Pkt 4.1. Białej księgi na temat sportu z 11 lipca 2007r., COM (2007) 391.

[20] Ibidem, s.49.