03.09.2025
Mobilność, kontrakty w kilku krajach, starty na różnych kontynentach i przychody z wizerunku sprawiają, że związek sportowca bardzo szybko staje się „transgraniczny”. Wtedy o powodzeniu relacji – i bezpieczeństwie majątku – decydują rzeczy pozornie przyziemne: jakie prawo będzie stosowane, który sąd będzie właściwy, jaki ustrój majątkowy wybieramy i co stanie się ze spadkiem. Warto te kwestie uporządkować zanim zacznie się sezon i zanim pojawią się większe pieniądze, przeprowadzki czy dzieci.
Na początku kluczowe jest ustalenie prawa właściwego i jurysdykcji. W Unii Europejskiej w sprawach małżeńskich i rodzicielskich porządkuje to tzw. Bruksela IIb, która – w uproszczeniu – wiąże sprawy z miejscem zwykłego pobytu małżonków i dzieci, a nie tylko z obywatelstwem. Nie oznacza to jednak pełnej dowolności w wyborze prawa rozwodowego: rozporządzenie Rzym III działa tylko w państwach, które do niego przystąpiły, a Polska do tej grupy nie należy. Jeśli sprawa toczy się przed sądem polskim, o prawie materialnym rozstrzygają przepisy Prawa prywatnego międzynarodowego, które wskazują kolejno: wspólne prawo ojczyste, prawo wspólnego miejsca zwykłego pobytu, a w braku tych łączników – prawo najsilniej związane ze sprawą. Ten „adres prawny” pary może z czasem się zmieniać, bo wraz z kontraktem i przeprowadzką zmienia się też zwykły pobyt. Dlatego planowanie forum i prawa właściwego to nie jednorazowa decyzja, lecz element strategii kariery.
Drugą osią porządku w związku sportowca jest ustrój majątkowy. W Polsce można notarialnie wprowadzić rozdzielność majątkową, rozdzielność z wyrównaniem dorobków albo zmodyfikowaną wspólność. W państwach uczestniczących w rozporządzeniu 2016/1103 istnieje możliwość wyboru prawa dla ustroju małżeńskiego (np. prawa obywatelstwa lub zwykłego pobytu), co bywa zbawienne, gdy majątek jest rozproszony po różnych jurysdykcjach. Uwaga praktyczna: skuteczność umowy majątkowej wobec osób trzecich – a więc sponsorów, klubów czy banków – może zależeć od spełnienia wymogów formy, rejestracji czy notyfikacji. Warto więc myśleć o intercyzie „uszytej pod sport”, która klarownie rozdziela dochody z kontraktów, premie startowe, prawa do wizerunku, udziały w spółkach „image rights” i inwestycje, a przy tym pozostaje czytelna dla kontrahentów w kilku krajach.
Trzecim filarem jest plan spadkowy. W UE spadki po osobach zmarłych 17 sierpnia 2015 r. i później podlegają rozporządzeniu 650/2012. Co do zasady stosuje się prawo zwykłego pobytu zmarłego, ale można – i często warto – wybrać w testamencie prawo państwa swojego obywatelstwa. To porządkuje dziedziczenie, zwłaszcza gdy w majątku są nieruchomości i spółki w kilku krajach, a do tego w grę wchodzi zachowek (który jest różnie ukształtowany w systemach prawnych). Rozporządzenie wprowadza także Europejskie Poświadczenie Spadkowe, przydatne do wykazywania statusu spadkobiercy za granicą. Z punktu widzenia sportowca dobry testament to nie tylko rozrządzenie majątkiem, ale i spójność z umowami sponsorskimi, polisami na życie oraz planem sukcesji udziałów w spółkach wizerunkowych.
Kolejny temat to alimenty i koszty utrzymania rodziny. W relacjach transgranicznych pomocne są rozporządzenie 4/2009 i Protokół Haski 2007, które upraszczają dochodzenie świadczeń i wskazują prawo właściwe, najczęściej związane ze zwykłym pobytem uprawnionego. Dobrze zaprojektowane porozumienia rodzinne i mediacje potrafią znacząco skrócić drogę do wykonalnego orzeczenia lub ugody, którą da się egzekwować tam, gdzie przebywa dłużnik.
Jeżeli w związku są dzieci, na plan pierwszy wysuwają się władza rodzicielska, relokacja i zgody na wyjazdy. Bruksela IIb ustawia jurysdykcję głównie według zwykłego pobytu dziecka i zapewnia mechanizmy szybkiego uznawania orzeczeń, a w tle działa konwencja haska z 1980 r. dotycząca uprowadzeń rodzicielskich. W praktyce sportowej oznacza to, że warto zawczasu uzgodnić i spisać zasady wydawania paszportów, wyjazdów na zgrupowania i turnieje, a także plan kontaktów „na turę”, z opcją modyfikacji kalendarza, gdy nagle wpadnie turniej albo play-offy.
Warstwa dokumentowa bywa niedoceniana, a potrafi zablokować każdy ruch. Akty stanu cywilnego, orzeczenia i zaświadczenia z innych krajów często wymagają apostille, a następnie tłumaczenia przysięgłego. Dobrą praktyką jest utrzymywanie cyfrowego „segregatora” z aktualnymi skanami i informacją, gdzie i kiedy dokument był zalegalizowany – przyspiesza to rejestrację zdarzeń w urzędach oraz procedury w klubie czy federacji.
W tle wszystkich tych zagadnień kryje się różnorodność systemów prawnych. Rozwód może być oparty na zasadzie winy albo no-fault, co ma wpływ na taktykę i czas trwania sprawy. Reżimy majątkowe różnią się skutkami wobec osób trzecich, a mechanika zachowku i swobody testowania bywa odmienna nawet między sąsiadującymi państwami. W praktyce sportowca „mina” najczęściej wybucha wtedy, gdy ktoś pierwszy składa pozew w dogodniejszym dla siebie kraju, gdy reżim majątkowy nie obejmuje bonusów, premii i wpływów z mediów społecznościowych, albo gdy sporządzono dwa testamenty w różnych krajach, które wzajemnie się „gryzą”. Częstym problemem są też opóźnienia wynikające z braków formalnych – brak apostille, niekompletne tłumaczenia, nieaktualne pełnomocnictwa.
W tym krajobrazie wsparcie kancelarii daje mierzalne korzyści. Po pierwsze, prawnicy potrafią zaplanować strategię „prawo + sąd” zanim pojawi się spór: mapują miejsca zwykłego pobytu, aktywa i umowy, identyfikują możliwe fora i przygotowują scenariusze, które ograniczają kosztowne „wyścigi do sądu”. Po drugie, projektują umowę majątkową skrojoną pod realia sportu i sprawdzają jej skuteczność w kilku jurysdykcjach oraz wobec osób trzecich – tak, aby sponsor czy bank rozumiał, z kim zawiera umowę i z czyjego majątku bierze zabezpieczenie. Po trzecie, budują plan spadkowy 360°: testament z wyborem prawa, pełnomocnictwa na wypadek niezdolności, instrukcje dotyczące Europejskiego Poświadczenia Spadkowego oraz porządek w polisach i udziałach. Po czwarte, tworzą „emergency playbook” dla rodziny: wzory zgód na wyjazdy z dzieckiem, zasady komunikacji podczas turniejów, checklisty dokumentów i procedury relokacji, tak aby w kryzysie nie tracić tygodni na formalności. Po piąte, prowadzą sprawy alimentacyjne i egzekucyjne tak, by orzeczenia były wykonalne tam, gdzie faktycznie przebywa zobowiązany, a wątek podatkowy i korporacyjny pozostaje „na radarze” dzięki współpracy z doradcami finansowymi. Wreszcie, kancelaria zabezpiecza sferę poufności i PR: wplata klauzule NDA do umów, koordynuje komunikację z klubem i sponsorami i pomaga utrzymać spójność przekazu w trudnych momentach.
Dla sportowca praktyczny wniosek jest prosty: ustalcie centrum życia (zwykły pobyt) i trzymajcie je w ryzach, spiszcie intercyzę zanim pojawią się duże wpływy, zróbcie testament z wyborem prawa obywatelstwa, utrzymujcie porządek w dokumentach i apostille, a przy dzieciach zawczasu dogadajcie plan kontaktów i relokacji. Zrobienie tego „przed gwizdkiem” to oszczędność czasu, pieniędzy i nerwów oraz mniejsze ryzyko utraty sponsorów czy napięć z klubem. Materiał ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej; w indywidualnych sprawach decydują konkretne fakty i aktualne przepisy właściwe dla danej jurysdykcji. Jeśli jednak uporządkujecie powyższe obszary z pomocą kancelarii, wasz związek – i wasza kariera – będą mieć solidną, prawną bazę na międzynarodowym boisku. Jeżeli macie pytania – piszcie na bok@prawosportowe.pl
AUTOR
Portal prawosportowe.pl powstał w 2012 roku i od tego czasu dostarcza czytelnikom wiedzę z zakresu szeroko rozumianego prawa sportowego.
11.07.2025
05.06.2025
18.12.2024
25.09.2024
13.08.2024
Portal prawosportowe.pl powstał w 2012 roku i od tego czasu dostarcza czytelnikom wiedzę z zakresu szeroko rozumianego prawa sportowego. Odbiorcami naszych treści są sportowcy amatorzy i profesjonalni, trenerzy, sędziowe, menedżerowie, agenci, działacze organizacji sportowych, sponsorzy. Jesteśmy po to, by pomagać i edukować w sporcie.
Portal od samego początku jest wspierany przez Kancelarię Prawa Sportowego i Gospodarczego DAUERMAN
Zgodnie z art. 13 ust. 1 i ust. 2 Ogólnego rozporządzenia Parlamentu i Rady Unii Europejskiej o ochronie danych osobowych z dnia 27 kwietnia 2016 r. informujemy, iż:
PrawoSportowe.pl Sp. z o.o.
ul. Powstańców Śląskich 9
53-332 Wrocław
tel. +48 693 672 258
e-mail: bok@prawosportowe.pl
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w Twojej działalności sportowej, napisz do nas korzystając z poniższego formularza.
Pamiętaj – odległość nie stanowi problemu. Działamy całkowicie on-line.
Przedstaw nam swój problem, a my dokonamy wstępnej bezpłatnej analizy prawnej. Następnie przedstawimy, co możemy wspólnie w tej sprawie zrobić oraz zaproponujemy zasady współpracy. Oczywiście za wszelkie usługi otrzymasz fakturę VAT.
Polityka prywatności PrawoSportowe.pl Sp. z o.o.
