Informacje o stanie zdrowia sportowca

W jednym z wcześniejszych wpisów na blogu PrawoSportowe.pl pt. ,,Klubowy eskulap” zasygnalizowałam kwestie dotyczące relacji na linii klub – lekarz – zawodnik. Dzisiaj powrócę do tematu pod kątem przepisów prawa powszechnego w zakresie dotyczącym informacji na temat stanu zdrowia sportowca oraz  dysponowania nimi przez klub sportowy.

W jednej z publikacji, zawierającej informacje na temat etycznych aspektów działalności lekarzy pracujących w klubach sportowych przedstawiono opinię, że w profesjonalnym sporcie często jasne jest oczekiwanie w stosunku do zawodników, że będą kontynuować udział we współzawodnictwie nawet mimo kontuzji i odczuwania bólu. ,,Lekarz czy fizjoterapeuta może być poddany presji wyrażenia zgody na to, żeby zawodnik powrócił do gry zanim całkowicie zostanie wyleczony. Kilka dni bez gry danego zawodnika może się okazać dla klubu bardzo kosztowne, dlatego lekarze podejmują decyzję o przyspieszonym starcie zawodników. Lekarz zataja informacje o stanie zdrowia zawodnika, bo to zmniejszyłoby jego wartość, gdyby doszło do sprzedaży. To taki targ niewolnikami”. Celem lekarza sportowego powinna być ochrona zdrowia sportowca, a nie dążenie do uzyskiwania coraz lepszych wyników sportowych. Niestety obecnie coraz częściej jest zupełnie odwrotnie.

Szczegółowe informacje dotyczące badań lekarskich zawodników oraz uprawnień lekarzy ,,sportowych” zawiera Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 kwietnia 2011 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania orzeczenia lekarskiego. Natomiast dokładne warunki i badania sportowców określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie zakresu i sposobu realizowania opieki medycznej nad zawodnikami zakwalifikowanymi do kadry narodowej w sportach olimpijskich i paraolimpijskich. Ponadto wskazać także należy na Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 kwietnia 2011r. w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci i młodzieży.

Podstawowe regulacje dotyczące tajemnicy zawodów medycznych zostały określone w rozdziale czwartym Ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, które zawierają przepisy o prawach pacjenta do tajemnicy informacji z nim związanych. Każdy ma prawo do tajemnicy informacji z nim związanych bez względu na wiek, płeć, status społeczny czy tytuł prawny na podstawie którego korzysta ze świadczeń (np. umowa cywilnoprawna, powszechne ubezpieczenie zdrowotne). Zdaniem przedstawicieli doktryny fakty i okoliczności, które są powszechnie znane, nie będą na pewno objęte obowiązkiem lekarskiej dyskrecji, choćby lekarz dowiadywał się o nich w związku z wykonywaniem swoich czynności zawodowych (np. lekarz potwierdza ogłoszony wcześniej przez prasę komunikat o stanie zdrowia osoby pełniącej jakeś funkcje publiczne). Tego typu jednak postępowanie lekarza uznane może być za mało etyczne oraz szkodzące interesom pacjenta.

Zgodnie z prawem, tajemnica lekarska nie obowiązuje w przypadku, gdy jej zachowanie może narazić na utratę zdrowia lub życia pacjenta lub inne osoby. W związku z tym, jeżeli lekarz klubowy poda informację, że jego pacjent-zawodnik stosuje niedozwolone substancje poinformuje o tym fakcie personel klubu np. trenera, to wówczas zarząd nie może ponosić odpowiedzialności za złamanie tajemnicy lekarskiej. Indywidualnej ocenie będzie tutaj jednak podlegało, czy uczynił to rzeczywiście ze względu na stan zdrowia (z obawy przed utratą zdrowia) zawodnika czy ze względu na zobowiązania wobec klubu.

Artykuł 40 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty stanowi, że: 1. Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych                      z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy: tak stanowią ustawy; badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie odrębnych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz jest obowiązany poinformować o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje; zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób; pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych dla pacjenta skutkach jej ujawnienia; zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie lekarzowi sądowemu; zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji o pacjencie związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innemu lekarzowi lub uprawionym osobom uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń. W sytuacjach, o których mowa powyżej ujawnienie tajemnicy może nastąpić wyłącznie w niezbędnym zakresie.

Sportowiec, w którego odczuciu lekarz klubowy bezpodstawnie ujawnił informacje dotyczące stanu jego zdrowia może skorzystać z dwóch podstawowych instrumentów prawnych. Pierwszym jest ściganie naruszenia tajemnicy zawodowej, które odbywa się na wniosek pokrzywdzonego (art. 266 § 3 k.k.). Zgodnie bowiem z art. 266 § 1 k.k. ,,kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Przestępstwo z tego artykułu ma charakter umyślny, skutkowy i indywidualny, a przedmiotem ochrony jest tutaj poufność informacji. Ściganie tego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego. Ponadto zawodnik w stosunku, do którego została naruszona tajemnica lekarska ma prawo do wystąpienia przed sądem cywilnym o odszkodowanie za doznaną krzywdę.

Natomiast zgodnie z art. 448 k.c. ,,W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia”. Możliwe jest także dochodzenie odszkodowania na podstawie art. 415 k.c., w sytuacji wystąpienia szkody majątkowej w związku z niezachowaniem rygorów ochrony tajemnic zawodów medycznych.

Jeżeli natomiast w konsekwencji ujawnienia przez lekarza informacji dotyczących stanu zdrowia sportowca poniósł on szkodę w postaci np. odmowy zawarcia umowy z nowym klubem sportowym, który wcześniej był zainteresowany pozyskaniem zawodnika do swojego zespołu, może on dochodzić roszczeń z art. 415 k.c., który stanowi, że ,,kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. W tym przypadku wysokość roszczenia zależna będzie od skali poniesionych przez sportowca strat. Zgodnie z regułą wyrażoną w art. 361 § 2 k.c. w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Zatem należy tutaj wyróżnić dwa rodzaje szkody majątkowej, którą może ponieść sportowiec w takiej sytuacji: strata (damnum emergens) oraz utracone korzyści (lucrum cessans). Wszędzie tam, gdzie pojawia się odpowiedzialność odszkodowawcza uwzględnić trzeba oba wskazane rodzaje szkód majątkowych. Oczywiście sportowiec musi wykazać, że  szkoda, którą poniósł pozostaje w związku przyczynowym do zdarzenia, które stanowi podstawę odpowiedzialności lekarza (condicio sine qua non), np. złamanie tajemnicy lekarskiej, ujawnienie przez lekarza, że zawodnik ma problemy ze zdrowiem (mogą one nie mieć charakteru trwałego, ale podana informacja nie zawierała już takiej wiadomości) w czasie kiedy trwało okno transferowe i w związku z tym zawodnik nie zawarł intratnej umowy z określonym klubem, w którym mógł otrzymać wyższe wynagrodzenie niż w dotychczasowym. Oprócz tego, zgodnie z art. 24 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Wskazane kwestie nie są częstym tematem. Wydaje mi się, że warto byłoby jednak zastanowić się nad zakresem obowiązku tajemnicy lekarskiej w działalności sportowej. A jakie jest Państwa zdanie na ten temat?