06.08.2019
W tak specyficznej dziedzinie sportu, jaką są szachy, niepełnosprawność w żadnym stopniu nie stanowi bariery nie do pokonania. W tej szczególnej dziedzinie nawet osoby niewidome oraz niedowidzące mają prawo do występowania w turniejach głównych, siadając do szachownicy naprzeciwko zawodowców, często z niemałymi sukcesami.
Tradycja polskich szachów osób niewidomych i niedowidzących na arenie międzynarodowej sięga roku 1966, kiedy to odbyły się pierwsze w historii Mistrzostwa świata w szachach osób niewidomych i niedowidzących, na których Kazimierz Krajewski zajął 10. miejsce. Od tamtego czasu reprezentantom Polski udało się zdobyć 8 medali na imprezach tej rangi, a popularność szachów wśród osób niewidomych stale rośnie. Przyjmuje się, że aktualnie na poziomie turniejowym w szachy grywa około 200 osób niewidomych lub niedowidzących, z czego kilkadziesiąt na poziomie półzawodowym lub zawodowym.
Warto przybliżyć w związku z tym wytyczne Międzynarodowej Federacji Szachowej (ang. FIDE) dotyczące uczestnictwa osób niewidomych oraz niedowidzących w turniejach szachowych. W dokumencie „Fédération Internationale des Échecs – Handbook FIDE E.I-III” (przełożył z języka angielskiego Andrzej Filipowicz) FIDE poświęciła uczestnictwu osób niewidomych i niedowidzących Aneks D dot. przepisów gry. Warto zauważyć, że Federacja dopuściła możliwość adaptacji przepisów do panujących warunków oraz możliwości organizatora, co niewątpliwie jest ukłonem w stronę imprez o charakterze amatorskim, gdyż ciężko jest sobie wyobrazić, że organizator małego, lokalnego turnieju będzie posiadał wszelki profesjonalny sprzęt służący do rozgrywek szachów niewidomych.
Co do zasady jednak, jeśli istnieje taka możliwość, organizator powinien na żądanie zawodników, zapewnić każdemu własną szachownicą, zawodnikowi widzącemu - normalną szachownicę, a zawodnikowi niewidomemu - szachownicę o specjalnej konstrukcji. Wymogi konstrukcyjne opisane zostały w ust. D.1 wspomnianego dokumentu. Do warunków takiej szachownicy należą:
Kolejną specyficzną zasadą przy szachach niewidomych jest konieczność powtarzania wykonywanych posunięć na głos. Posunięcia muszą być zapowiadane wyraźnie, następnie powtarzane przez przeciwnika i wykonane na jego szachownicy. Dotyczy to wszystkich posunięć, w tym roszady i promocji pionka. Zawodnicy powinni ustalić wraz z sędzią, w jakim języku będą ogłaszać swoje zagrania.
Inaczej niż w zwykłych szachach stosowana jest zasada „dotknięta figura idzie, postawiona stoi”. Przepis ust. D 2.2. stanowi, że na szachownicy zawodnika niewidzącego bierkę uważa się za dotkniętą, gdy zostanie wyjęta z otworu na polu szachownicy. Odmiennie także rozumie się wykonanie posunięcia. Zgodnie z ust. D.2.3. zagranie uważa się za zakończone po spełnieniu jednego z następujących warunków:
Mogłoby to się okazać nieprzyjemną niespodzianką dla zawodnika, który pierwszy raz rozgrywa partię na takich warunkach. Okazuje się bowiem, że posunięcie może zostać wykonane bez dotknięcia żadnej figury, jedynie poprzez zapowiedzenie swojego zagrania. W związku z powyższym, aby uniknąć niepotrzebnych nieporozumień i zaskoczeń, zawodnika widzącego podczas partii obowiązują normalne przepisy gry. Warto również zauważyć, że ewentualne przejęzyczenia przy zapowiadaniu posunięcia muszą zostać sprostowane przed przełączeniem zegara. W przeciwnym wypadku posunięcie zostanie uznane za wykonane. Jeśli zapowiedziane posunięcie z różnych przyczyn nie będzie mogło zostać wykonane, należy je traktować jako zagranie nieprawidłowe.
Dla szachistów niewidomych i niedowidzących skonstruowane zostały specjalne zegary szachowe, z których korzystanie w warunkach turniejowych dopuszcza regulamin FIDE. Zegar elektroniczny działa w taki sposób, że przekazuje zawodnikowi niewidzącemu głosem (za pomocą słuchawki) aktualny czas i liczbę wykonanych posunięć zawodnikom. Zegar analogowy powinien zostać skonstruowany w taki sposób, aby gracz niewidomy mógł ręcznie, po dotknięciu tarczy zegara wyczuć, ile czasu mu zostało na dokończenie rozgrywki.
Zawodnicy niedowidzący nie są zwolnieni z prowadzenia zapisu partii. Mogą oni jednak, zależnie od możliwości, notować przebieg partii w sposób klasyczny, systemem Braille'a lub poprzez rejestrację zagrać przy pomocy urządzenia nagrywającego.
Kolejnym nietypowym przepisem ułatwiającym grę osobom niewidomym lub niedowidzącym jest możliwość korzystania z pomocy asystenta podczas partii. Uprawnienia asystenta sprowadzają się do wymienionych w przepisie D.2.10 czynności:
W przypadku, jeśli zawodnik niedowidzący nie zdecyduje się na powołanie asystenta, jego przeciwnik może poprosić o pomoc wybranego przez siebie pomocnika do wykonywania czynności opisanych w punktach a) oraz b).
Jak zatem wynika z powyższych rozważań, w przepisach gry zostało przewidziane miejsce dla osób niewidomych, także z uwzględnieniem szczegółowych wymogów dotyczących praw i obowiązków zawodników. Na szczególną aprobatę zasługuje możliwość dostosowania wymogów do panujących warunków i możliwości technicznych organizatora.
AUTOR
Student V roku prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Zielonogórskiego. Interesuje się prawem sportowym, świadczeniem usług drogą elektroniczną, a także prawem ochrony środowiska.
01.03.2024
28.04.2023
25.01.2023
19.01.2023
04.10.2022
Portal prawosportowe.pl powstał w 2012 roku i od tego czasu dostarcza czytelnikom wiedzę z zakresu szeroko rozumianego prawa sportowego. Odbiorcami naszych treści są sportowcy amatorzy i profesjonalni, trenerzy, sędziowe, menedżerowie, agenci, działacze organizacji sportowych, sponsorzy. Jesteśmy po to, by pomagać i edukować w sporcie.
Portal od samego początku jest wspierany przez Kancelarię Prawa Sportowego i Gospodarczego DAUERMAN
Zgodnie z art. 13 ust. 1 i ust. 2 Ogólnego rozporządzenia Parlamentu i Rady Unii Europejskiej o ochronie danych osobowych z dnia 27 kwietnia 2016 r. informujemy, iż:
PrawoSportowe.pl Sp. z o.o.
ul. Powstańców Śląskich 9
53-332 Wrocław
tel. +48 693 672 258
e-mail: bok@prawosportowe.pl
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w Twojej działalności sportowej, napisz do nas korzystając z poniższego formularza.
Pamiętaj – odległość nie stanowi problemu. Działamy całkowicie on-line.
Przedstaw nam swój problem, a my dokonamy wstępnej bezpłatnej analizy prawnej. Następnie przedstawimy, co możemy wspólnie w tej sprawie zrobić oraz zaproponujemy zasady współpracy. Oczywiście za wszelkie usługi otrzymasz fakturę VAT.
Polityka prywatności PrawoSportowe.pl Sp. z o.o.
