Odpowiedzialność prawna za bezpieczeństwo zawodników

W dzisiejszym wpisie chce odnieść się do zagadnień związanych z odpowiedzialnością za bezpieczeństwo sportowców. Biorąc jednak pod uwagę obszerność przedmiotowego zagadnienia, przedstawię tylko wybrane aspekty.

Przede wszystkim wskazać należy, że za stan zdrowia i bezpieczeństwo zawodników odpowiadają różne podmioty. Zawodnik uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy jest obowiązany do uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo w tym współzawodnictwie (art. 37 u.s.). Zgodnie z §1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2016 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń, zawodnik uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy, podlega ogólnym badaniom lekarskim oraz badaniom specjalistycznym i diagnostycznym w zakresie niezbędnym do wydania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym, zwanego dalej „orzeczeniem”, w szczególności uczestnictwo w treningach lub zawodach sportowych.

Posiadanie przez zawodnika w/w zaświadczenia ma stanowić swoistą gwarancję, że jego stan zdrowia umożliwia nie tylko jemu bezpieczny udział we współzawodnictwie sportowym, ale także innym osobom, które będą się z nim stykały. To jaki stan zdrowia gwarantuje bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym jest uzależnione przede wszystkim od warunków i specyfiki danej dyscypliny sportu.

Ponadto, zgodnie z art. 38 u.s. zawodnik uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy oraz zawodnik kadry narodowej podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu od następstw nieszczęśliwych wypadków w uprawianym sporcie.  Obowiązek, o którym mowa w tym fragmencie spoczywa na klubie sportowym będącym członkiem polskiego związku sportowego, a w przypadku zawodnika kadry narodowej – na polskim związku sportowym. Zasadniczym celem ubezpieczenia NWW w tym przypadku jest: pokrycie sportowcowi strat finansowych związanych z doznaną kontuzją, rekompensata dochodów, które mógłby uzyskać jeżeli nie doszłoby do określonego zdarzenia, a także zrekompensowanie rodzinie zawodnika strat związanych z jego śmiercią lub niepełnosprawnością.

Zapewnieniu bezpieczeństwa zawodników mają służyć także przepisy odnoszące się do kwalifikacji osób prowadzących treningi, czy dbających o sprawność fizyczną zawodników. Zgodnie z art. 41 u.s. zorganizowane zajęcia w zakresie sportu w związku sportowym oraz w klubie sportowym uczestniczącym we współzawodnictwie organizowanym przez polski związek sportowy może prowadzić wyłącznie trener lub instruktor sportu w rozumieniu ustawy. Natomiast W zw. z art. 93 pkt 2, - jedyny obecnie obowiązujący art. 43 ustawy o kulturze fizycznej stanowi, że zajęcia rehabilitacji ruchowej oraz zabiegi fizjoterapeutyczne mogą prowadzić fizjoterapeuci i absolwenci szkół wyższych ze specjalnością rehabilitacja lub gimnastyka lecznicza oraz technicy fizjoterapii. Zajęcia o charakterze profilaktycznym i korektywnym mogą prowadzić absolwenci szkół wyższych lub średnich zawodowych i absolwenci zakładów kształcenia nauczycieli – o kierunku (specjalności) wychowanie fizyczne, jeżeli w trakcie nauki lub po jej ukończeniu nabyli kwalifikacje do prowadzenia tego typu zajęć, oraz absolwenci szkół wyższych lub średnich zawodowych i absolwenci

zakładów kształcenia nauczycieli – o kierunku (specjalności) wychowanie przedszkolne lub nauczanie początkowe, po uzyskaniu kwalifikacji w zakresie gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej.

Jak wskazuje SN, wymóg dbałości o odpowiedni stan zdrowia zawodników wynika także z ogólnych  zasad bezpieczeństwa i dbałości o życie i zdrowie ludzkie oraz zwykłego zdrowego  rozsądku popartego zasadami doświadczenia życiowego (porównaj wyrok Sądu  Najwyższego z dnia 9 maja 1968 r. I CR 126/68, niepubl.). Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że nawet jeżeli ustawodawca nie wskazał szczególnych kwalifikacji jakie powinien posiadać np. trener, to podmiot odpowiedzialny za zawodników powinien nie dopuszczać do powstania sytuacji narażających zdrowie, życie sportowców, kierując się przy tym zasadami rozsądku oraz doświadczeniem życiowym.

Jak w innej części orzeczenia wskazał SN, na trenerze sportowym spoczywa – zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności zawodowej osób z określoną wiedzą fachową – szczególny obowiązek zapewnienia prawidłowego przebiegu treningu, nie tylko pod względem przestrzegania obowiązujących w danej dyscyplinie sportu reguł walki, lecz także pod względem przydatności (kondycji, stanu zdrowia itp.) zawodników do udziału w treningu i zawodach (wyrok z dnia 25 kwietnia 1973 r. I CR 306/73, OSNC 1974/2/34).

Brak odpowiedniej reakcji na skargi o złym samopoczuciu zawodnika przygotowującego się do paraolimpiady i na jego zasłabnięcie w czasie treningu lub sprawdzianu, mogą skutkować odpowiedzialnością trenera na podstawie art. 415 k.c. za szkodę jakiej doznał zawodnik w wyniku niewykrycia w odpowiednim czasie choroby, na którą cierpiał i która uniemożliwiała mu dalsze uprawianie tej dyscypliny sportu.  Odpowiedzialność w takiej sytuacji może ponosić także klub sportowy lub inna osoba prawna odpowiedzialna za przygotowanie treningu i powierzenie go osobie nie posiadającej wymaganych kwalifikacji i nie reagującej odpowiednio na zgłaszane lub zaobserwowane dolegliwości zawodnika. Odpowiedzialność ta wynika z art. 50 ustawy o kulturze fizycznej w związku z art. 430 k.c., jeżeli osoba prawna na własny rachunek powierzyła wykonywanie obowiązków trenera, podlega on jej kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jej wskazówek (np. jest jej pracownikiem) albo w związku z art. 429 k.c., jeżeli powierzyła mu wykonywanie obowiązków trenera na zasadach określonych w tym przepisie,

Trener jest w określonym zakresie odpowiedzialny za wyniki sportowe osiągane przez zawodnika, ale także ponosi odpowiedzialność prawną za organizację treningu, bezpieczeństwo zawodnika. Ponosi ją na podstawie art. 415 k.c., który stanowi, że ,,Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. W związku z tym dla realizacji odpowiedzialności trenera na podstawie w/w przepisu konieczne jest wykazanie szkody oraz tego, że jest ona naturalnym następstwem czynu niedozwolonego trenera, czyli wykazanie adekwatnego związku przyczynowego między czynem, np. nieprawidłowym dostosowaniem treningiem do stanu zdrowia zawodnika, a szkodą, np. określonym urazem.

Oprócz tego może zaistnieć sytuacja, kiedy to klub sportowy poniesie odpowiedzialność prawna za stan zdrowia i bezpieczeństwo zawodnika. Zgodnie z orzeczeniem SN, tolerowanie przez klub sportowy udziału zawodnika w zajęciach sportowych, które ze względu na zły stan jego zdrowia mogą spowodować trwałe ujemne zmiany w organizmie, wyczerpuje znamiona czynu niedozwolonego, uzasadniającego odpowiedzialność klubu. Odpowiedzialność ta może być realizowana na podstawie art. 429 k.c. lub art. 430 k.c.

Art. 429 k.c stanowi, że ,,Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności”. Natomiast art. 430 k.c. stanowi, że ,,Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności”. W skrócie, różnica pomiędzy tymi przepisami sprowadza się do tego, że w przypadku pierwszej odpowiedzialności trener, któremu powierzono wykonanie czynności w zakresie treningu zawodników klubu musi działać samodzielnie, tj. nie może podlegać wskazówkom, kierownictwu klubu sportowego. Natomiast w drugim przypadku, trener będzie miał status podwładnego. Mamy tutaj do czynienia z sytuacją odpowiedzialności zwierzchnika za szkodę wyrządzoną przez podwładnego na zasadzie ryzyka, a nie na zasadzie winy. Wina za realizację powierzonych zadań, czynności spoczywa na trenerze, ma on obowiązek stosować się do poleceń, wskazówek klubu sportowego.

Na koniec warto przytoczyć fragment orzeczenia SN, w którym to zostało wskazane, że ,,Klub sportowy wystawiający zawodnika do walki, powierza mu wykonanie określonych czynności i bierze na siebie podwójna odpowiedzialność: z jednej strony za jego kondycję fizyczna i przygotowanie techniczne, chroniące od wypadku jego samego, a z drugiej strony za to, że będzie on walczył czysto, zgodnie z regulaminem sportowym, nie narażając na szkodę swego przeciwnika”( wyrok SN - Izba Cywilna, z dnia 15 czerwca 1967 r., II CR 74/67).