Konflikty interesów w organizacjach sportowych

Zarządzając organizacjami sportowymi, nie zawsze mają Państwo świadomość możliwości wystąpienia konfliktu interesów, a z tym wiążą się określone konsekwencje prawne, związane np. z koniecznością rezygnacji z danego stanowiska, pełnienia funkcji, prowadzenia działalności gospodarczej, itp.. Na początek trzeba odpowiedzieć sobie na pytanie co to jest „konflikt interesów”?

Definicja konfliktu interesów wywodzi się z art. 24 Dyrektywy klasycznej czyli Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylającej dyrektywę 2004/18/WE (Dz. Urz. UE L 94 z 28.3.2014 r., str. 65, z późn. zm.) i art. 42 dyrektywy sektorowej czyli Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/25/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych, uchylającej dyrektywę 2004/17/WE (Dz. Urz. UE L 94 z 28.3.2014 r., str. 243, z późn. zm.), które wskazują, że pojęcie konfliktu interesów obejmuje co najmniej każdą sytuację, w której członkowie personelu instytucji zamawiającej lub dostawcy usług w zakresie obsługi zamówień, działającego w imieniu instytucji zamawiającej, biorący udział w prowadzeniu postępowania o udzielenie zamówienia lub mogący wpłynąć na wynik tego postępowania, mają bezpośrednio lub pośrednio interes finansowy, ekonomiczny lub inny interes osobisty, który postrzegać można jako zagrażający ich bezstronności i niezależności w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia. Pojęcie to obejmuje zarówno rzeczywisty, jak i postrzegany konflikt interesów.  Rzeczywisty konflikt interesów obejmuje przypadki wykonania przez osoby występujące po stronie zamawiającego czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub mające wpływ na jego wynik lub udzielające zamówienia poprzez określone powiązania tych osób z wykonawcami biorącymi udział w tym postępowaniu. Postrzegany konflikt interesów dotyczy sytuacji, w których na chwilę obecną nie występują określone powiązania osób działających po stronie zamawiającego z wykonawcami w danym postępowaniu, ale osoby te mogą być postrzegane jako osoby stronnicze ze względu na związki z przeszłości albo ze względu na niezachowywanie reguł równego traktowania wykonawców w trakcie przeprowadzania postępowania lub na etapie jego przygotowania[1].

Konfliktem interesów należy nazwać każdą sytuację, w której bezstronność lub niezależność osób działających po stronie zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego jest lub może być postrzegana jako zagrożona z uwagi na posiadanie powiązań osobistych, majątkowych czy interesu finansowego, ekonomicznego w określonym rozstrzygnięciu postępowania.

Biorąc pod uwagę podmioty sportowe lub działające na rynku sportu i szeroko pojętej rekreacji to mogą być one zarówno publiczne, jak i prywatne. Mogą mieć różne formy prawne, czy to polskich związków sportowych czy to związków sportowych, związków stowarzyszeń, spółek, fundacji, uczniowskich klubów sportowych. Pominąłem tu klub sportowy, bowiem sam „klub sportowy” nie jest formą prawną prowadzenia działalności. Natomiast klub sportowy działa pod postacią takich form prawnych, najczęściej stowarzyszeń, coraz częściej fundacji, a w sporcie profesjonalnym, przede wszystkich pod postacią spółek prawa handlowego: spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

W sektorze rekreacji i obiektów sportowych, wiele z tych obiektów to obiekty komunalne, których organami założycielskimi są gminy, powiaty, samorządy wojewódzkie, a czasem i również organy administracji rządowej.

Wspomnianych powyżej powiązań jest wiele, stąd i ryzyko konfliktu interesów. Patrząc na konflikty interesów w branży sportowej i rekreacyjnej to poza typowymi konfliktami wynikającymi z zamówień publicznych, czyli wspomnianych dyrektyw unijnych implementowanych do ustawy z 11 września 2019 roku – Prawo Zamówień Publicznych odnosić do nich będą regulacje:

1. ustawy z 25 czerwca 2010 roku o sporcie (dalej: UoS),
2. ustawy z 21 sierpnia 1997 roku o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (dalej: UoOPDG).

Zgodnie z art. 9 ust. 3 UoS, członek zarządu polskiego związku sportowego podlega kilku ograniczeniom i pełniąc swoją funkcję w zarządzie p.z.s. nie może czyli musi powściągnąć od następujących aktywności:

- po pierwsze, nie może łączyć tej funkcji z funkcją w innych władzach tego związku, z wyjątkiem pełnienia funkcji delegata na walne zebranie członków albo delegatów polskiego związku sportowego zwołane dla wyboru władz tego związku,

- po drugie, nie może być osobą prowadzącą działalność gospodarczą związaną z realizacją przez ten związek jego zadań statutowych, np. nie może prowadzić działalności związanej z produkcją lub handlem odzieżą sportową, sprzętem sportowym, które używane są w ramach realizacji zadań statutowych związku, czyli np. ubiory i sprzęt są używane przez zawodników we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez związek,

- po trzecie, nie może posiadać akcji lub udziałów w spółkach prawa handlowego prowadzących działalność gospodarczą związaną z realizacją przez ten związek jego zadań statutowych, czyli podobna regulacja do poprzedniej, ale dotycząca nie działalności gospodarczej, a udziałów i akcji w spółkach,

- po czwarte, nie może być wspólnikiem spółki osobowej prawa handlowego prowadzącej działalność gospodarczą związaną z realizacją przez ten związek jego zadań statutowych, czyli kolejna podobna regulacja, ale dotycząca spółek osobowych: jawnych, komandytowych i komandytowo-akcyjnych,

Idąc dalej, członek zarządu p.z.s:

- nie może być osobą, która była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe ścigane z oskarżenia publicznego;

- nie może łączyć tej funkcji z pracą na rzecz ministerstwa zapewniającego obsługę ministra właściwego do spraw kultury fizycznej w ramach stosunku pracy albo na podstawie umowy cywilnoprawnej;

- nie może łączyć tej funkcji z funkcją trenera kadry narodowej lub funkcją pełnioną w sztabie szkoleniowym kadry narodowej w tym samym sporcie;

- nie może być członkiem organu, prokurentem lub pełnomocnikiem podmiotu świadczącego na rzecz polskiego związku sportowego usługi, dostawy lub roboty budowlane, w tym usługi sponsoringu finansowego lub rzeczowego;

- nie może być osobą najbliższą, w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1138), dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu na rzecz polskiego związku sportowego usług, dostaw lub robót budowlanych, w tym usług sponsoringu finansowego lub rzeczowego;

- nie może być osobą najbliższą, w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, dla osoby:

a) posiadającej w spółkach prawa handlowego akcje lub udziały,

b) będącej wspólnikiem spółki osobowej prawa handlowego,

c) będącej członkiem organu, prokurentem lub pełnomocnikiem w innym podmiocie prowadzącym działalność gospodarczą, jeżeli działalność gospodarcza prowadzona przez te podmioty polega na świadczeniu na rzecz polskiego związku sportowego usług, dostaw lub robót budowlanych, w tym usług sponsoringu finansowego lub rzeczowego.

Wystarczy, że jedno z powyższych kryteriów zostanie naruszone i mamy konflikt interesów. Każde naruszenie należy oczywiście badać indywidualnie w odniesieniu powyższego stanu prawnego do stanu faktycznego występującego w danej sytuacji.

Są jeszcze inne ograniczenia ale o tym już nie tutaj, bo to odbiega od tematu, podobnie jak w tak krótkim tekście nie ma czasu na omówienie procedur. Krótko, co do pozostałych ograniczeń. Członek zarządu polskiego związku sportowego nie może być także osobą, która była pracownikiem, funkcjonariuszem lub żołnierzem organów bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu lub osobą, która była karana dyscyplinarnie za doping w sporcie w wymiarze jednostkowym większym niż 24 miesiące dyskwalifikacji. Z kolei, członek organu kontroli wewnętrznej polskiego związku sportowego nie może być osobą, która była pracownikiem, funkcjonariuszem lub żołnierzem organów bezpieczeństwa państwa – analogiczna sytuacja, co w przypadku członka zarządu.

Warto też wspomnieć o ograniczeniach związanych z potencjalnymi konfliktami interesów w sporcie, a wynikającymi z Ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. W art. 1 i 2 określony jest krąg podmiotowy osób, a w art. 4 krąg przedmiotowy funkcji, których te osoby nie mogą pełnić.

Weźmy taki przykład, Dyrektor gminnej pływalni chciałby pełnić funkcję prezesa fundacji prowadzącej działalność gospodarczą. Może? Odpowiedź brzmi: - nie, ponieważ pływalnia ta jest jednostką organizacyjną gminy a jej kierownik nie może prowadzić działalności gospodarczej.

Kto zatem podlega ograniczeniom wg UoOPDG?

I) osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe w rozumieniu przepisów o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe

II) pracownicy urzędów państwowych, w tym członków korpusu służby cywilnej, zajmujących stanowiska kierownicze:

- dyrektora generalnego, dyrektora departamentu (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy oraz naczelnika wydziału (jednostki równorzędnej) – w urzędach naczelnych i centralnych organów państwowych,

- dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego, dyrektora wydziału (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy oraz głównego księgowego, kierownika urzędu rejonowego i jego zastępcy oraz głównego księgowego – w urzędach terenowych organów rządowej administracji ogólnej,

- kierownika urzędu i jego zastępcy – w urzędach terenowych organów rządowej administracji specjalnej;

- pracownicy urzędów państwowych, w tym członkowie korpusu służby cywilnej, zajmujący tzw. stanowiska równorzędne pod względem płacowym;

- inni niż wymienieni powyżej członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych;

- inni niż wymienieni powyżej członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej;

- dyrektor generalny Najwyższej Izby Kontroli oraz pracownicy Najwyższej Izby Kontroli nadzorujący lub wykonujących czynności kontrolne;

- radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej i referendarze zatrudnieni w Urzędzie Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej;

- Przewodniczącego i Zastępców Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego;

- pracownicy zatrudnieni w Urzędzie Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej do wykonywania zadań, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej;

- pracownicy regionalnych izb obrachunkowych zajmujących stanowiska: prezesa, członka kolegium, naczelnika wydziału oraz inspektora do spraw kontroli;

- pracownicy samorządowych kolegiów odwoławczych zajmujących stanowiska: przewodniczącego, jego zastępcy oraz etatowego członka kolegium;

- wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast), zastępcy wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), skarbnicy gmin, sekretarze gmin, kierownicy jednostek organizacyjnych gminy, osoby zarządzające i członkowie organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi oraz inne osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta);

- członkowie zarządów powiatów, skarbnicy powiatów, sekretarze powiatów, kierownicy jednostek organizacyjnych powiatu, osoby zarządzające i członkowie organów zarządzających powiatowymi osobami prawnymi oraz inne osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu starosty;

- członkowie zarządów województw, skarbnicy województw, sekretarze województw, kierownicy wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, osoby zarządzające i członkowie organów zarządzających wojewódzkimi osobami prawnymi oraz inne osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa;

- członkowie zarządu związku metropolitalnego, skarbnik związku metropolitalnego i sekretarz związku metropolitalnego;

- członkowie zarządu Narodowego Banku Polskiego oraz pracownicy NBP zajmujący stanowiska dyrektora oddziału okręgowego, dyrektora departamentu (komórki równorzędnej) i ich zastępcy oraz osób zajmujące stanowiska równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskiem dyrektora departamentu i jego zastępcy;

- pracowników banków państwowych zajmujących stanowiska: prezesa, wiceprezesa, członka zarządu oraz skarbnika;

- pracownicy przedsiębiorstw państwowych zajmujących stanowiska: dyrektora przedsiębiorstwa, jego zastępcy oraz głównego księgowego;

- osoby pełniące w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa oraz spółkach, w których udział Skarbu Państwa przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji, funkcje: prezesa, wiceprezesa i członka zarządu;

- pracownicy agencji państwowych zajmujący stanowiska: prezesa, wiceprezesa, dyrektora zespołu, dyrektora oddziału terenowego i jego zastępcy – lub stanowiska równorzędne;

-  inne osoby pełniące funkcje publiczne, jeżeli ustawa szczególna tak stanowi.

Czego te osoby nie mogą robić?

Otóż, nie mogą:

-  być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego lub likwidatorami tych spółek, a także być pełnomocnikami wspólnika, o których mowa w art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników;

- być syndykami lub zastępcami syndyków w postępowaniu upadłościowym lub nadzorcami lub zarządcami w postępowaniu restrukturyzacyjnym;

- być zatrudnione lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, które mogłyby wywołać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność;

- być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółdzielni, z wyjątkiem rad nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych;

- być członkami zarządów fundacji prowadzących działalność gospodarczą;

- posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego – w każdej z tych spółek;

- prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności; nie dotyczy to działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego, a także pełnienia funkcji członka zarządu na podstawie umowy o świadczenie usług zarządzania, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami.

Ograniczenia dotyczą też wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Nie może on być zatrudniony lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów.

Naruszenie powyższych zakazów stanowi przewinienie służbowe, które podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej lub stanowi podstawę do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika. Może też stanowić podstawę do odwołania ze stanowiska. Z kolei w przypadku osób pełniących funkcję wójta (burmistrza, prezydenta miasta) powoduje wygaśnięcie ich mandatu, ale jakie sankcje odnoszą do jakiego stanowiska, to już odsyłam do ustawy.

[1] https://www.uzp.gov.pl/nowe-pzp/interpretacje/nowe-pzp-w-pytaniach-i-odpowiedziach/co-to-jest-konflikt-interesow-2020-10-22