Analiza prawna orzeczenia CAS w sprawie Manchester City v. UEFA

Głośno komentowany finał sporu pomiędzy Manchesterem City (dalej również jako: Klub), a UEFA został rozstrzygnięty nieco ponad 1,5 miesiąca temu, 13 lipca 2020 r. W mojej ocenie jest to dobry moment, aby pochylić się nad orzeczeniem Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu w Lozannie (dalej: CAS) i przybliżyć Państwu argumenty, które legły u podstaw - wydawać by się mogło - kontrowersyjnego wyroku[1]. Nabiera to szczególnego znaczenia jeżeli weźmie się pod uwagę, że Klub z „niebieskiej części Manchesteru” może być w niedalekiej przyszłości jednym z głównych bohaterów transferu Lionela Messiego, co ponownie zrodzi pytania o pochodzenie bogactwa zespołu z Etihad Stadium.

1. Stan faktyczny

U podstaw wprowadzenia przez UEFA systemu Finansowego Fair Play leżała chęć ustabilizowania gospodarki piłkarskiej poprzez monitorowanie finansów ponad 200 klubów, które co roku kwalifikują się do jej rozgrywek. Na podstawie przepisów UEFA Club Licensing and Financial Fair Play Regulations (dalej: CLFFPR), w uproszczeniu, kluby mają obowiązek utrzymywać ustaloną proporcję pomiędzy wydatkami związanymi z transferami zawodników i ich wynagrodzeniem, a dochodami uzyskiwanymi z różnych źródeł, w tym od sponsorów. Weryfikacją bilansu zajmuje się UEFA, która na bazie CLFFPR uprawniona jest do żądania i badania określonych sprawozdań finansowych klubów.

W pierwszej połowie 2014 roku, organ kontroli finansowej UEFA stwierdził, że Manchester City w latach 2012-2013 nie był w stanie sprostać wymogom i ograniczeniom przewidzianym w CLFFPR. Aby uniknąć konieczności ukarania Klubu i zapobiec ponownym naruszeniom w przyszłości obie strony zawarły Porozumienie, na podstawie którego Manchester City został objęty szczególnym, zaostrzonym reżimem finansowym na lata 2014-2016. Ze względu na zrealizowanie warunków wspomnianego porozumienia, w roku 2017 UEFA stwierdziła, że nie zachodzi potrzeba dalszego stosowania wobec Klubu wyjątkowych rygorów, a tym samym sprawa została niejako „zamknięta”.

W listopadzie 2018 r. światło dzienne ujrzały wykradzione z baz danych należących do Manchesteru City wiadomości e-mail wraz z załącznikami. Ich treść pozwalała przypuszczać, że w latach objętych pierwotnym dochodzeniem i porozumieniem zawartym z UEFA (2010-2016), Klub naruszał CLFFPR. Na skutek ponownego przeprowadzenia postępowania, w oparciu o ujawnione e-maile, decyzją z dnia 14.02.2020 r. UEFA stwierdziła, iż Klub w badanym okresie otrzymał od swoich właścicieli dofinansowanie w wysokości co najmniej £204.000.000, które było „zamaskowane” i w efekcie zaksięgowane dla celów sprawozdawczych pod postacią należności wynikających z umów sponsorskich.

W związku z rangą naruszenia i niewystarczającą współpracą na etapie postępowania wyjaśniającego, UEFA nałożyła na Manchester City następujące kary:

1. wykluczenie z rozgrywek organizowanych przez UEFA w sezonach 2020/2021 i 2021/2022,
2. grzywna wysokości 30.000.000 EURO,
3. 100.000 EURO tytułem kosztów poniesionych przez organy UEFA w trakcie postępowania.

2. Linia obrony Klubu.

Od powyższej decyzji Manchester City odwołał się do CAS. Zarzuty, które podniósł odnosiły się w głównej mierze (lecz nie tylko) do następujących okoliczności:

1. UEFA nie zgromadziła wystarczającego materiału dowodowego, który bez cienia wątpliwości dowodziłby, że właściciele Klubu wchodzili w „porozumienia” z podmiotami sponsorującymi zespół, w celu ukrycia rzeczywistego źródła pochodzenia środków finansowych i tym samym wadliwego raportowania dochodów na gruncie CLFFPR;
2. Głównymi dowodami, na których oparła się UEFA jest uzyskana w sposób nielegalny, wyrwana z kontekstu, prywatna korespondencja w postaci sześciu wiadomości e-mail z załącznikami. Czynu tego dokonał obywatel Portugalii, wobec którego w momencie prowadzenia postępowania przez UEFA toczył się proces przed portugalskim sądem powszechnym, który to sąd stwierdził, że ujawnione przez niego dokumenty nie mogą stanowić dowodów przeciwko ofiarom cybernetycznych „włamań”. Ponadto, oparcie się na takich dowodach przez UEFA stoi w sprzeczności ze Szwajcarskim Kodeksem Procedury Cywilnej, któremu instytucja ta podlega. Zgodnie bowiem z art. 152.2 kodeksu „Dowody uzyskane bezprawnie bierze się pod uwagę tylko wtedy, gdy istnieje nadrzędny interes w ustaleniu prawdy”. Natomiast zestawiając interesy klubu oraz możliwości dowodowe UEFA, nie powinno dojść do skorzystania z nich w trakcie postępowania;
3. Nawet przy skorzystaniu z wykradzionych e-maili, ich treść, przy zastosowaniu podstawowych zasad wnioskowania i interpretacji, nie umożliwiała wysnucia wniosków, przedstawionych przez UEFA w orzeczeniu;
4. Domniemane naruszenia były już przedmiotem Porozumienia, uznanego za zrealizowane w roku 2017, stąd ponowne prowadzenie postępowania w tej samej materii jest bezprawne;
5. Nawet przyjmując, że domniemane naruszenia rzeczywiście miały miejsce, w stosunku do nich upłynął już pięcioletni termin przedawnienia, przewidziany w przepisach proceduralnych UEFA. Biorąc pod uwagę datę wydania decyzji UEFA tj. 14.02.2020 r., jakiekolwiek czyny popełnione przed 14.02.2015 r. nie mogą być karane.

3. Postępowanie przed CAS

W toku procesu Panel Orzekający CAS zidentyfikował 7 głównych zagadnień, niezbędnych do skutecznej oceny argumentów przedstawionych przez strony sporu. Postawione przez CAS pytania oraz skorelowane z nimi wnioski ukształtowały się w sposób zaprezentowany poniżej.

a. Czy organy UEFA naruszyły swoje obowiązki w zakresie rzetelnego procesu, a jeśli tak, to jakie są tego konsekwencje?

W ocenie Panelu Orzekającego CAS, UEFA nie naruszyła swoich obowiązków ani zasad związanych z „rzetelnym procesem”. Przede wszystkim, wbrew twierdzeniom klubu, poprawnie zidentyfikowała podmioty zaangażowane w sprawę oraz nie prowadziła postępowania w sposób stronniczy.

b. Czy zawarcie porozumienia ugodowego w 2014 r. i uznanie go za zrealizowane w 2017 r. uniemożliwiają UEFA postawienie Manchesterowi City zarzutów za działania będące przedmiotem niniejszego postępowania?

Nie. Niezgodność z przepisami CLFFPR, w efekcie których doszło do zawarcia porozumienia pomiędzy Klubem, a UEFA w 2014 r. nie pozostają w bezpośrednim związku z naruszeniami badanymi przez CAS. Z tego powodu, nowe postępowanie przed UEFA w przedmiocie udzielenia Klubowi wsparcia finansowego ze strony właścicieli „pod przykrywką” świadczeń sponsorskich, mogło zostać zainicjowane.

c. Czy zarzuty wobec Manchesteru City przedawniły się, a jeśli tak, to w jakim zakresie i jakie są tego konsekwencje?

W przeciwieństwie twierdzeń Klubu przedstawionych powyżej, UEFA stała na stanowisku, że 5-letni okres przedawnienia karalności powinien być liczony wstecz od momentu podjęcia postępowania przygotowawczego tj. od dnia 07.03.2019 r., a nie od momentu wydania decyzji – 14.02.2020 r. Przy takim założeniu karalnością nie byłyby objęte naruszenia powstałe przed 07.03.2014 r.

CAS nie uznał żadnego z ww stanowisk. W przypadku przychylenia się do twierdzeń Klubu, do uniknięcia odpowiedzialności wystarczyłoby skuteczne przedłużanie postępowania np. poprzez powoływanie coraz to nowych dowodów. Z kolei przyznanie racji UEFA prowadziłoby do sytuacji, w której UEFA mogłaby inicjować postępowanie przygotowawcze „na wszelki wypadek”, tylko po to, żeby zapewnić sobie możliwość ukarania danego podmiotu w jakimkolwiek momencie w przyszłości, jeżeli udałoby się jej znaleźć na to dowody. Dlatego też CAS uznał, że właściwym momentem, od którego należy liczyć wstecz termin przedawnienia, to dzień postawienia Klubowi zarzutów - dzień, w którym organ dochodzeniowy UEFA złożył wniosek o ukaranie do organu orzekającego UEFA tj. 15.05.2019 r.

W efekcie wszelkie ewentualne naruszenia których klub dopuścił się przed 15.05.2014 r. nie mogły być sankcjonowane z uwagi na przedawnienie. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że była to kluczowa kwestia dla finalnego orzeczenia CAS, gdyż przeważająca część domniemanych działań Klubu objętych dochodzeniem UEFA miała mieć miejsce w latach 2010-2013.

d. Jaki jest adekwatny standard dowodowy w niniejszej sprawie?

Panel Orzekający CAS wyraźnie zaznaczył, iż w ramach analizowanego postępowania ciężar dowiedzenia winy Klubu leżał po stronie UEFA. Z tego powodu, zważywszy na powagę podnoszonych oskarżeń, materiał dowodowy zgromadzony przez UEFA nie powinien pozostawiać złudzeń, co do niezgodności działań Klubu z przepisami CLFFPR, aby można było pociągnąć go do przewidzianej tam odpowiedzialności.

e. Czy ujawniona korespondencja e-mailowa jest autentyczna i czy można traktować ją jako dopuszczalny dowód? Czy Manchester City ukrywał finansowanie ze strony właścicieli pod postacią świadczenia sponsorów?

W ocenie Panelu Orzekającego CAS nielegalnie ujawniona korespondencja e-mail uzasadniała zainicjowanie postępowania przez UEFA w przedmiocie potencjalnego naruszenia przepisów finansowego fair-play. Jednakże nie mogła ona stanowić, wbrew temu co miało miejsce, jedynego dowodu na poparcie twierdzeń UEFA. Nie udowadniała ona bowiem ponad wszelką wątpliwość, że Manchester City dostarczył do UEFA, w ramach ciążących na nim obowiązków sprawozdawczych, nieprawdziwe informacje finansowe poprzez zakamuflowanie dofinansowania pochodzącego od właścicieli, jako środków od sponsorów. Do odmiennych wniosków można by było dojść gdyby wraz z e-mailami wskazującymi na porozumienie, co do warunków dofinansowania, dostarczono dowody na rzeczywiste dokonanie tych transakcji, innymi słowy – gdyby udowodniono, iż do realizacji porozumienia doszło. Zgromadzony materiał dowodowy pozwala natomiast jedynie stwierdzić, że prowadzono negocjacje, co do takiego transferu środków finansowych.

f. Czy Manchester City w satysfakcjonującym zakresie współpracował z UEFA podczas postępowania?

W swoim orzeczeniu Panel Orzekający CAS jednoznacznie stwierdził brak zadowalającej współpracy ze strony Manchesteru City wobec UEFA. Podczas postępowania prowadzonego przez federację, Klub w sposób lakoniczny odpowiadał na kierowane do niego wezwania, nie dostarczał dokumentów niezbędnych do prawidłowego rozpoznania sprawy lub dostarczał je z opóźnieniem oraz nie przedstawiał wiarygodnych powodów, dla których nie mogli stawiać się na posiedzeniach prawidłowo wzywani świadkowie. Dodatkowo, większość dowodów i dokumentów na poparcie swojej niewinności, Manchester City złożył dopiero w trakcie postępowania przed CAS. Z tych względów CAS przychylił się do argumentów UEFA o braku satysfakcjonującej współpracy, co stanowiło naruszenie przepisów CLFFPR.

g. W przypadku stwierdzenia jakiegokolwiek naruszenia, jaka jest właściwa sankcja, którą należy nałożyć?

Zważywszy na okoliczności wskazane we wcześniejszych punktach CAS stwierdził, że główne zarzuty w stosunku do Manchesteru City musiały zostać oddalone, bowiem co do większości z nich upłynął  termin przedawnienia karalności, natomiast w stosunku do pozostałych nie ma wystarczających dowodów obciążających. Jednocześnie uznano Manchester City winnym braku kooperacji z UEFA w przedmiocie wyjaśnienia sprawy na jej pierwszych etapach, prowadzonych w ramach struktur federacji.

Powyższe doprowadziło do proporcjonalnej zmiany zaskarżonej decyzji UEFA (wskazanej w pkt 1) w następujący sposób:

1. Manchester City zobowiązany jest do zapłacenia UEFA grzywny wysokości €10.000.000,
2. Manchester City zobowiązany jest do zapłacenia UEFA kosztów poniesionych przez organy UEFA zanim sprawa trafiła do CAS w wysokości €100.000.

4. Podsumowanie

Opierając się na okolicznościach, które udało się ustalić w toku postępowań prowadzonych przez UEFA i CAS, analizowane rozstrzygnięcie jawi się jako sprawiedliwe. Oczywiście, nie będzie nadużyciem stwierdzenie, iż ujawnione e-maile rzucają cień na politykę finansową prowadzoną przez Klub. Jednakże wraz z określonymi zarzutami, w parze powinny iść odpowiednie dowody, a tych UEFA nie udało się dostarczyć. Biorąc natomiast pod uwagę korespondującą z tym zasadę in dubio pro reo i  zestawiając ją z upływem 5-letniego okresu przedawnienia, który – co warto podkreślić – został ustalony przez UEFA na zasadach pełnej autonomii, trudno było oczekiwać innego wyniku niniejszej sprawy.

Niniejszy artykuł powstał przy współpracy z Wiktorem Klimczewskim.

[1] Treść wyroku dostępna na oficjalnej stronie CAS:

https://www.tas-cas.org/fileadmin/user_upload/CAS_Award_6785___internet__.pdf