Restrukturyzacja szansą dla niewypłacalnego klubu (?)

Zła kondycja finansowa klubu sportowego często powoduje, że prezesi klubów zapowiadają możliwość ogłoszenia jego upadłości. Słowo ,,upadłość” to mocny ładunek pejoratywnych skojarzeń, które łączy się z nieodwracalnym końcem działalności dłużnika i niemożnością uzyskania przez wierzycieli swoich należności. W dzisiejszym wpisie przedstawię tematykę związaną ze zmianami w przepisach dotyczących prawa upadłościowego jakie weszły w życie z początkiem tego roku a które mogą mieć znaczny wpływ na sytuację prawną klubów sportowych i ich wierzycieli.

Przede wszystkim należy wskazać, że od 1 stycznia 2016 r. obowiązują dwie autonomiczne lecz uzupełniające się regulacje: Ustawa  z dnia 15 maja 2015 r.  Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. 2015 poz. 978) – dalej jako Pr oraz Ustawa  z dnia 28 lutego 2003 r.  Prawo upadłościowe ( Dz.U. 2003 Nr 60 poz. 535 z późn. zm.) – dalej jako Pu. Pierwszy z nich normuje kwestie dotyczące restrukturyzacji przedsiębiorcy mającej na celu zapobiegnięcie jego likwidacji, a drugi zagadnienia związane z upadłością i likwidacją niewypłacalnego przedsiębiorcy. Wejście w życie Pr spowodowało, że postępowaniu upadłościowemu została nadana cecha subsydiarności. Zgodnie bowiem z art. 12 Pr, w sytuacji złożenia wniosku restrukturyzacyjnego i wniosku o ogłoszenie upadłości, w pierwszej kolejności sąd rozpozna wniosek restrukturyzacyjny. Ponadto, sąd upadłościowy wstrzyma rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego, chyba że wstrzymaniu rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości sprzeciwia się interes ogółu wierzycieli. Pąd upadłościowy wyda postanowienie o przejęciu wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania z wnioskiem o ogłoszenie upadłości i rozstrzygnięcia jednym postanowieniem. W związku z tym, w okresie od otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego do jego zakończenia lub prawomocnego umorzenia nie możne zostać ogłoszona upadłość dłużnika

Zgodnie z art. 4 Pr, zdolność restrukturyzacyjną posiadają m.in.: przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. − Kodeks cywilny, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne nieprowadzących działalności gospodarczej. Postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Art. 6 ust. 3 Pr wprowadził nową definicję ,,zagrożenia niewypłacalnością”, zgodnie z którą przez dłużnika zagrożonego niewypłacalnością należy rozumieć dłużnika, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny. Przepisy obowiązujące do stycznia 2016 r. łączyły stan niewypłacalności przedsiębiorcy z niewykonaniem przez dłużnika zobowiązań pieniężnych w przewidzianym do tego terminie albo z przewyższeniem przez zobowiązania dłużnika wartości jego majątku, choćby dłużnik terminowo wykonywał swoje zobowiązania. Obecnie zgodnie z art. 11 Pu, dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Tym samym wprowadzono instytucję tzw. domniemania bilansowego. Ustawodawca określił zatem czas trwania nadwyżki zobowiązań nad aktywami, który ma znaczenie z punktu widzenia spełnienia przesłanek ogłoszenia upadłości. Odróżnienie przejściowych trudności od rzeczywistych problemów pozostawia czas niezbędny na to, by przedsiębiorstwa wymagające restrukturyzacji mogły wypracować przemyślany plan naprawczy.

Wejście w życie przepisów Pr spowodowało, że klub sportowy, który znajdzie się w sytuacji wskazanej w powyższym przepisie będzie mógł skorzystać z jednej z czterech rodzajów procedur (art. 2 Pr):

1) postępowania o zatwierdzenie układu,

2) przyspieszonego postępowania układowego,

3) postępowania układowego,

4) postępowania sanacyjnego.

Ad. 1. W postępowaniu tym, wierzyciele będą mogli porozumieć się z dłużnikiem bez konieczności otwierania postępowania sądowego, a przy udziale nadzorcy układu posiadającego licencję doradcy restrukturyzacyjnego. Restrukturyzacja przedsiębiorstwa dłużnika będzie prowadzona pozasądowo aż do momentu złożenia wniosku o zatwierdzenie zawartego już układu. Rolą sądu w tym typie postępowania jest jedynie zatwierdzenie układu przyjętego przez wierzycieli. W najprostszej formule głosowania nad układem układ zostaje przyjęty, jeżeli za jego przyjęciem wypowie się większość wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem, mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Ad. 2. Podobnie jak postępowanie o zatwierdzenie układu, postępowanie przyspieszone (będzie trwało około 2-3 miesięcy) może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. W odróżnieniu od postępowania o zatwierdzenie układu, postępowanie przyspieszone jest prowadzone z udziałem sądu. Wniosek o otwarcie tego postępowania składa dłużnik. Uwzględniając wniosek, wyznacza sędziego-komisarza i nadzorcę sądowego, który ma 2 tygodnie na złożenie spisu wierzytelności, spisu wierzytelności spornych i planu restrukturyzacyjnego. Do skutków otwarcia postępowania o zatwierdzenie układu zaliczyć można m.in. wykluczenie możliwości wypowiedzenia dłużnikowi umowy najmu, dzierżawy, kredytu, leasingu, ubezpieczeń majątkowych, umów rachunku bankowego, umów poręczeń i gwarancji bankowych oraz akredytyw, jak również umów obejmujących licencje udzielone dłużnikow.

Ad. 3. Postępowanie układowe może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelnościuprawniających do głosowania nad układem. Postępowanie układowe także prowadzone jest przy udziale sądu. Uwzględniając wniosek o otwarcie postępowania układowego, sąd wyznacza sędziego-komisarza i nadzorcę sądowego, który ma 30 dni na złożenie spisu wierzytelności i planu restrukturyzacyjnego. Po złożeniu przez nadzorcę sądowego planu restrukturyzacyjnego i spisu wierzytelności sędzia-komisarz niezwłocznie wyznacza termin zgromadzenia wierzycieli w celu głosowania nad układem.

Ad. 4. Jest przeznaczone dla przedsiębiorców, którzy z różnych przyczyn nie mogli zawrzeć układu w ramach 3 innych trybów. Zgodnie z art. 3 ust.6 Pr, działaniami sanacyjnymi są czynności prawne i faktyczne, które zmierzają do poprawy sytuacji ekonomicznej dłużnika i mają na celu przywrócenie dłużnikowi zdolności do wykonywania zobowiązań, przy jednoczesnej ochronie przed egzekucją. Zakłada ono wykorzystywanie wielu instrumentów prawnych umożliwiających poprawienie sytuacji finansowej przedsiębiorcy, takich jak np. odstąpienie od niekorzystnych dla dłużnika umów cywilnoprawnych.

W każdym ze wskazanych postepowań restrukturyzacyjnych należy sporządzić spis wierzytelności, przeprowadzane jest także zgromadzenie wierzycieli, na którym jest głosowany układ (do zawarcia układu konieczne jest uzyskanie akceptacji wierzycieli posiadających co najmniej 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom), układ jest badany przez sąd, który następnie zatwierdza go w drodze postanowienia bądź odmawia powyższego lub umarza postępowanie.

Oprócz tego, nowością ustawy jest instytucja układu częściowego. Dla skutecznej restrukturyzacji przedsiębiorstwa nie zawsze konieczne jest więc zawarcie układu ze wszystkimi wierzycielami. Będzie mógł on być zawierany w postępowaniach restrukturyzacyjnych z wybraną grupą lub grupami wierzycieli. Prawo restrukturyzacyjne zawiera także przepisy dające możliwość uzyskania przez przedsiębiorcę pomocy publicznej (art. 140 i n. Pr). Pomoc publiczna może zostać przyznawana na cele związane z planem restrukturyzacyjnym. I chociaż uzyskanie pomocy nie jest łatwe, to jednak jest jedną z opcji zwiększających szanse na powrót do rynkowej rywalizacji.

Co w związku z powyższym jest bardzo istotne, to to, że postępowania mają być prowadzone na rzecz zbilansowanego interesu wierzycieli i dłużnika. We wszystkich postępowaniach kluczowym elementem jest doprowadzenie do zawarcia układu z wierzycielami i do zabezpieczenia słusznych ich interesów. Celem tych postepowań jest zapobieżenie likwidacji prowadzonego przez dłużnika przedsiębiorstwa, a mechanizmy prawne wskazane przez ustawodawcę mają służyć naprawieniu sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, które po przeprowadzeniu restrukturyzacji powinno zachować swój byt prawny i kontynuować działalność. Prawo restrukturyzacyjne stanowi więc także swoisty rodzaj ochrony przed toczącymi się egzekucjami komorniczymi. Celem takiego rozwiązania jest umożliwienie dłużnikowi wynegocjowanie ze swoimi kontrahentami optymalnego porozumienia w miarę dogodnych i spokojnych warunkach przy jednoczesnym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa.

Ponadto, ustawodawca wprowadził procedurę przygotowanej likwidacji, czyli tzw. pre-pack (dział VII Pu) instytucję wzorowaną na istniejącym m.in. w Stanach Zjednoczonych, Holandii czy Wielkiej Brytanii tzw. pre-pack’u. Przygotowana likwidacja umożliwia dokonanie szybkiej sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego, jego zorganizowanej części lub składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa na warunkach określonych w porozumieniu uprzednio zawartym pomiędzy dłużnikiem, wierzycielami, a nabywcą, dołączonym do wniosku o ogłoszenie upadłości. Wszczęcie tego procesu polega na złożeniu przez dłużnika wniosku do sądu w o wyznaczenie syndyka. Następnie jego zadaniem jest nadzorowanie negocjacji prowadzonych pomiędzy dłużnikiem, jego wierzycielami a potencjalnymi nabywcami przedsiębiorstwa. Porozumienie osiągnięte w wyniku negocjacji, po uzyskaniu aprobaty syndyka, umożliwi dłużnikowi złożenie do sądu wniosku o ogłoszenie upadłości. W ramach tej procedury jest zatem możliwe szybkie przejęcie majątku upadłego przez nabywcę już w momencie ogłoszenia upadłości, co pozwoli na zachowanie ciągłości działania niewypłacalnego przedsiębiorstwa, a jednocześnie umożliwi jego korzystniejszą sprzedaż. Zatem jeszcze przed wszczęciem postępowania o ogłoszenie upadłości upadły będzie mógł poszukać inwestora dla swojego przedsiębiorstwa.

Analizując te zagadnienia przypomnieć należy także regulację Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 55¹ przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności: oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa), własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości, prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych, wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne, koncesje, licencje i zezwolenia, patenty i inne prawa własności przemysłowej, majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne, tajemnice przedsiębiorstwa, księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Odpowiedzialność za zobowiązania niewypłacalnego dłużnika ciążąca dotychczas na członkach zarządu, którzy nie zgłosili na czas wniosku o ogłoszenie upadłości, zostaje rozciągnięta na wszystkie osoby, które na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu mają prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami, jeżeli naruszą swe zobowiązanie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika (art. 21 ust. 2 Pu).

Dodatkowo, Pr zakłada utworzenie Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości, w którym będą zamieszczanie i obwieszczana wszelkiego rodzaju postanowienia, zarządzenia, a także dokumenty oraz inne informacje dotyczące postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych. Rejestr ten będzie więc pełnił funkcję informacyjną, funkcję rejestru, komunikacyjną oraz portalu orzeczniczego. Przepisy wprowadzające ten system zaczną obowiązywać jednak dopiero 1 stycznia 2018 roku.

Celem wprowadzonych zmian było przede wszystkim to, aby ,,wszystkim zainteresowanym” zależało na tym, aby dłużnik przeszedł proces restrukturyzacji, dokonał spłaty wierzycieli i ostatecznie odzyskał zdolność do funkcjonowania i konkurowania na rynku niż upadł. W wielu przypadkach zachowanie przedsiębiorstwa przez dłużnika jest korzystniejsze niż jego likwidacja, co jednak nie zmienia faktu, że niejednokrotnie pojawiają się głosy  ( i często jestem także skłonna przychylić się do takich opinii), iż czasami ,,zdrowiej” jest jednak ogłosić upadłość jakiegoś podmiotu, a w jego miejsce niech powstanie podmiot, który będzie funkcjonował w oparciu o rachunek ekonomiczny (?) To już tak na koniec do indywidualnych Państwa przemyśleń być może w oparciu o doświadczenia w tym temacie.

Dokonując przedstawienia tego tematu moim zdaniem warto także wspomnieć o jeszcze dwóch kwestiach, ale z zakresu zarzadzania w działalności sportowej: o mechanizmieOwners and Directors Test(ODT) oraz o usługach compliance.ODT jest swoistym testem, który ma dać odpowiedź na to, czy dana osoba jest odpowiednia do tego, aby być prezesem klubu piłkarskiego lub jego właścicielem. Celem wprowadzenia w Wielkiej Brytanii ODT było zabezpieczenie klubów przez nieprawidłowym zarządzaniem i doprowadzeniem ich do bankructwa. Osoba, która chce zostać właścicielem klubu zobowiązana jest do wypełnienia specjalnej deklaracji, którą następnie przesyła do związku piłkarskiego. Nie może ona rozpocząć swej działalności na rzecz klubu do momentu, aż nie otrzyma pisemnego potwierdzenia ze strony właściwego związku.I chociaż ODT nie występuje w Polsce to uważam, że stanowi on jeden ze sposobów do zabezpieczenia efektywności działalności klubu sportowego, którego wprowadzenie należałoby rozważyć w odniesieniu do naszych klubów.A jak jest Państwa opinia w tym zakresie? Usługi compliance natomiastw dużym uproszczeniu polegają na badaniu zgodności z obowiązującym prawem działań podejmowanych przez różnorodne podmioty funkcjonujące na rynku, w tym kluby sportowe. Kompleksowa analiza i ocena (dokonana przez specjalistów) działalności, przedsięwzięć, w jakich uczestniczy klub w kontekście ich zgodności z obowiązującym prawem przyczyni się do zdefiniowania obszarów ryzyka występujących w klubie i wprowadzenia mechanizmów pozwalających na odpowiednie nim zarządzanie (o czym pisałam już m.in. w artykule pt. ,,Zarządzanie ryzykiem i ubezpieczenie ryzyka w działalności sportowej”), co w konsekwencji sprawi, że pojęcie restrukturyzacji czy upadłości będą poza obszarem zainteresowania.